A qodiriy nomli jizzax davlat pedagogika instituti boshlang’ich ta’lim fakulteti

1. Mazmunning to‘g‘riligi.
Talabalarga aytiladigan faktlar o‘quv dasto‘rining 
mazmuniga mos kelishi va ilmiy asoslangan bo‘lishi kerak, ko‘p miqdorlardagi 
faktlarga qiziqib ketmaslik lozim, chunki ular o‘rganilayotgan hodisa yoki jara 
yonning mohiyatini tusib qo‘yish mumkin.
2. Materialni o‘zini oqlagan izchillikda bayon qilish kerak.
Texnik obektlar 
yoki texnologik jarayonlar haqidagi ma’lumotlarni tushuntirishda materialni 
analitik-sintetik bayon qilishga harakat qilish, xususan avval larni obekt yoki 
jarayon bilan umuman tanishtirish, so‘ng uni tarkibiy qismlarga bo‘lish, ularni 
o‘rganish va obekt yoki jarayonga umuman qaytib, uni chuqurroq qarash kerak. 
3. Aniqlik va isbotlilik.
Texnologiya ta’limining mazmuni, odatda, talabalar 
tanishadigan nazariy qoidalarni va mehnat usullarini bajarish qoidalarini qisqa, 
ammo aniq va ishonchli asoslash kerak. 

---

4. Bayoning emotsionalligi.
Agar o‘qituvchi o‘zi bayon qilayotgan materialga 
loqaud munosabatda bo‘lsa, bu hol talabalarga ham o‘tadi. Va aksincha, o‘qituvchi 
materialni ta’sirchan yusinda bayon qilsa (faktlarni to‘g‘ri tanlash bunga yordam 
beradi, u holda lar yangi yangi ma’lumotlarni yaxshi idrok qiladilar va xotirala 
rida), yaxshi saqlab qoladilar. 
5. O‘qituvchining nutq madaniyati.
O‘qituvchining nutqi ravon va tekis 
hamda ular tushuna oladigan bo‘lishi lozim.
4. Mutaxassislik fanlarini o‘qitishning ko‘rgazmali usullari 
Ta’limning ko‘rgazmali metodlari o‘zida muhim didaktik talabni aks ettiruvchi 
usullar majmuasini ifodalaydi. Hozirgi davrda zamonaviy didaktika ko‘rgazmali 
vositalarni qo‘llashning eng yuqori ta’limiy, tarbiyaviy hamda shaxs sifatlarini 
rivojlantiruvchi variantlarini qo‘llashni talab qilmoqda. U pedagoglarni 
ko‘rgazmali vositalarni qo‘llash barobarida ta’lim oluvchilarning asbtrakt 
tafakko‘rini ham rivojlantirishga yo‘naltiradi. Ko‘rgazmali ta’lim metodining 
xususiyati uning hamma vaqt ma’lum darajadagi og‘zaki metodlar bilan omuxta 
shaklda berilishidir(2-rasm).Mustaqil kuzatishlar mutaxassislik fanlarini 
o‘qitishning shunday usulidirki, ularni tabiiy sharoitlarda hodisalar va ishlab 
chiqarish jarayonlarini bevosita idrok qilishini ta’minlaydi. Bu usuldan
texnologiya jarayonlarining borishini, mashinalar va ularning ish rejimini
o‘rganish uchun mashinalarning ishidagi nuqsonlarni aniqlash, texnologiya usullari 
va ularning ayrim qismlarini o‘rganish vaqtida foydalanish mumkin. 

---

Rasm.2.Ko‘rsatmali o‘qitish usullari. 
Talabalarning mustaqil kuzatishlarini qo‘yidagi tartibda tashkil etish va o‘tkazish 
maqsadga muvofiqdir:
1. O‘qituvchining kuzatish ob’ektlarini tanlashi. 
2. Kuzatishga oid yakka tartibdagi va jamoa topshiriqlarini tayyorlash va 
berish.
3. Bevosita kuzatishlarning bajarilishi (kuzatishni qanday olib borish, qanday 
sistemada va izchillikda o‘tkazish kerakligi)haqida yo‘l –yuriq berish. 
Kuzatish jarayonlari yoziladi, grafik hisobotlar tarzida rasmiylashtiriladi. Kuzatish 
natijalarini jamoa tarzida muhokama qilish va ularga baho berish. 
Ko‘rgazmali qo‘llanmalarni namoyish qilish mutaxassislik fanlarining o‘rga 
nilayotgan obektlarini ko‘rgazmali xissiy idrok qilishga asoslangan usulidir. Bu 
usul o‘quv materialini bayon qilish jarayonida qo‘yidagilarni ko‘rsatishni nazarda 
tutadi: 
- Tabiiy namunalar: mashinalar, stanoklar, mexanizmlar, moslamalar, 
asboblar, zagotovkalar, materiallar va hakozolar; 
- YAssi va xajmdor qo‘llanmalar (plakatlar, sxemalar, jadvallar , 
diogrammalar,maketlar va modellar), 
- ekranli qo‘llanmalar (diapozitivlar, diafilmlar, o‘quv kinofilmlari va xokazo). 
Ko‘rgazmali qo‘llanmalarni namoyish qilish vaqtida muayyan izchillikka amal 
qilish, lar ko‘zatayotgan obektni bayon qilinayotgan material mazmuni bilan 
bog‘lash kerak . 
Tabiiy namunalarni namoyish qilish jarayonida agar ular yirik obektlar 
bo‘lsa, texnologiya o‘qituvchisi ularni to‘g‘ridan –to‘g‘ri ish joyini o‘zidan turib 
ko‘rsatishi mumkin. 
YAssi va hajmdor qo‘llanmalar bevosita o‘qituvchining ish joyidan turib
namoyish etilishi mumkin. 
Mutaxasssilik fanlari darslarida ekranli qo‘llanmalarni namoyish qilishlarga 
bayon qilinayotgan materialni yaxshirok tushunish va o‘zlashtirib olish imkonini , 
o‘qituvchiga esa darsga tayyorgarlik ko‘rish va buyumlarni namoyish qilish vaqtini 
ko‘rsatish imkonini beradi. Masalan, detal tayyor lashning texnologik jarayonini 
tushuntirganda o‘qituvchilarga diapozitiv ning tayyor lentasini namoyish qilish 

---

yoki texnika va mashinaning kinema tik sxemasining tushuntirish vaqtida (ayniqsa 
tegishli plakatlar mavjud bo‘lmagan) epidiaskop yordamida kitoblarda 
joylashtirilgan sxemalar va suratlarni namoyish qilish mumkin. 
Amaliy mashg‘ulotlarda texnologiya usullarini ko‘rsatish mutaxas sislik 
fanlari buyicha ta’limini texnologiya usullari, jarayonlari va ularning qismlarini 
o‘rganish vaqtida foydalaniladigan alohida usulidir. YAngi texnologiya jarayonini 
o‘rganish vaqtida o‘qituvchi undan talabalar o‘zlashtirib olishi zarur bo‘lgan eng 
muhim texnologiya usullarining alohi da ajratib ko‘rsatish zarur. Mehnat usulini 
ko‘rsatishni shartli ravishda to‘rt bosqichga bo‘lish mumkin: 
- O‘qituvchining mehnat usulini ish suratida ko‘rsatish.
- Mehnat usulini alohida qismlarga (ish va ish bajarishdagi harakatlarga) 
ajratish va ulardan har birini sekin surat bilan ko‘rsatish. 
- Mehnat usulini ish suratida takroriy ko‘rsatish. 
- Talabalarning ko‘rsatilgan mehnat usulini (uning qismlarini) sinov tariqasida 
bajarish bilan o‘zlashtirishlarini tekshirish . 
Mehnat usulini ko‘rsatish vaqtida uning talabalarga yaxshi ko‘rinadigan 
bo‘lishini ta’minlash zarur. O‘qituvchi mehnat usulini ko‘rsatar ekan, uning ayrim 
qismlarini qanday bajarish usullarini bataf sil tushuntirib berish lozim. 
Mehnat usullarini ko‘rsatish vaqtida o‘qituvchi talabalarning diqqati va qizi 
qishini ko‘rsatilayotgan narsaga qaratishi, ularni texnolo giya harakatlarini faol va 
ongli ravishda o‘zlashtirishga undashi zarur. Mehnat usullarini ko‘rsatishning sama 
radorligi texnologiya o‘qi tuvchilarning malakasiga bog‘liq bo‘lib, ularning o‘zlari 
ham bu usullarni nuqsonsiz bajarishlari talab qilinadi.