Ona tili, 5-sinf qoidalari Til jamiyatga, ya’ni odamlarning o’zaro munosabatga kirishuviga, aloqa qilishiga xizmat qiladi, shuning uchun u ijtimoiy hodisa

Ayrim undoshlar talaffuzi va imlosi.
So’z oxirida b – p, d – t, z – s singari jarangli va jarangsiz undoshlar 
o’rtasidagi farq yo’qolib, bir xil – jarangsiz undosh tovush holida talaffuz etiladi, lekin b, d, z yoziladi. 
82.G – K, Q – G’ undoshlari talaffuzi va imlosi. So’z oxirida g va k hamda g’ va q jarangli va jarangsiz undoshlari 
o’rtasidagi farq yo’qolib, har ikki undosh bir xil k va q holida talaffuz qilinsa ham yozuvda g va k, q va g’ harflari 
orqali yoziladi. 
83.Q, G’ undoshlari bilan tugagan so’zlarga qo’shimchalarning qo’shilishi va ularning imlosi. Q undoshi bilan 
tugagan asosga jo’nalish kelishigi qo’shimchasi qo’shilsa, bu qo’shimcha -qa tarzida aytiladi va shunday yoziladi. 
Masalan: 
qaymoqqa, toshloqqa 
kabi. Xuddi shunday asoslarga egalik qo’shimchasi qo’shilsa, o’zak oxiridagi q 
undoshi g’ga aylanadi va shunday yoziladi. Masalan: 
bulog’i, qishlog’i
. G’ undoshi bilan tugagan so’zlarga 
jo’nalish kelishiga qo’shimchasi qo’shilsa, asos va qo’shimcha qanday aytilishidan qat’i nazar o’zgarmaydi. 
Masalan: 
bug’ga, bog’ga
. 
84.B, m undoshlaridan oldin kelgan n undoshining talaffuzi va imlosi. B, b va M, m harflaridan oldin kelgan n harfi 
m holida o’qiladi, lekin n yoziladi: 
manba, tanbur, 

---

t.me/tilshunoslik/beneficialeducation 
9
85.Ayrim harflar izohi. J, j harfi
 jo’ja, jajji 
kabi so’zlarda til oldi, portlovchi, jarangli tovushni ifodalaydi. 
Jurnal,
jirafa
kabi so’zlarda esa til oldi, sirg’aluvchi, jarangli tovushni ifodalash uchun qo’llaniladi. 
86.X,X va H, h harflari. X, x harfi q, g’ tovushlari bilan bir xil o’rinda, tilning orqa qismida hosil bo’ladigan 
undosh tovushni ifodalaydi. H, h harfi esa bo’g’izda hosil bo’ladigan undosh tovushni ifodalaydi. 
87.F, g undoshining talaffuzi va imlosi. F undoshi 
fil, futbol
singari so’zlarda p holida o’qilsa ham, f bilan yoziladi. 
Afzal, afg’on
kabi so’zlarda f undoshi, p yoki v holida o’qilsa ham, f bilan yoziladi. 
88.Ng, ng harflar birikmasi va uning vazifalari. Ng harflar birikmasi bitta til orqa undoshini ifodalaydi. Bu harflar 
birikmasini ikkita alohida n va g undoshlarini ifodalovchi harflarning yonma-yon kelishidan farqlash lozim. Ng 
harflar birikmasi bir bo’g’in tarkibida, n va g harflari boshqa-boshqa bo’g’inlar tarkibida keladi. Solishtiring: 
shudring, ko’-ngil, si-ngil, ko’rdin-giz, men-ga, osmon-ga, kon-gress, shtan-ga
. 
_______________________________________________________________________________ 
89.Sh, sh va Ch, ch harflar birikmalari hamda ularning vazifalari. Sh, sh harflar birikmasi bitta til oldi, sirg’aluvchi, 
jarangsiz undoshni ifodalaydi. Eslatma: S va h yonma-yon kelib, alohida tovushlarni ifodalaganda, ular orasiga 
tutuq belgisi (‘) qo’yiladi. Ch, ch harlar birikmasi bitta til oldi, portlovchi, jarangsiz undoshni ifodalaydi. 
90.