Ўзбeкистон рeспубликаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги

Профилактика ва даволаш
. Рахитни олдини олиш мақсадида 
туғилишдаги тана вазни 2000 г дан кўп чала туғилган болаларга ҳаѐтининг 
10-14-кунидан бошлаб биринчи икки йил мобайнида 400-500 МЕ кунлик 
дозада ҳар куни витамин D тайинланади (ѐз ойлари бундан мустасно). 
Туғилиш вазни 200 г дан паст бўлган болаларга витамин D ҳаѐтининг 10-20 
кунидан бошлаб (энтерал озиқлантиришга эришилгандан сўнг) 1000-2000 МЕ 
дозада ҳатининг биринчи йили мобайнида (ѐз ойларидан ташқари) ҳар куни 
тайинланади; ҳаѐтининг 2-йилида кунлик доза 400-500 МЕ гача 
камайтирилади. Энг самарали бўлиб витамин D3 препаратлари ҳисобланади, 
улар сувли эритма шаклида ишлаб чиқарилади, бу унинг яхши ҳазм 
бўлишини таъминлайди. 

---

85 
Чала туғилган болалар рахити этиологик жиҳатдан организмда калций 
ва фосфор тузлари ташилиш ва ишлатилиши бузилиши билан зич боғлиқ 
экан, ушбу минерал моддаларнинг овқат билан етарлича тушишини назорат 
қилиш керак ва уларнинг етишмовчилигида калций препаратларини бериш 
лозим. 

---

86 
4-БОБ. ҲОМИЛА ВА ЯНГИ ТУҒИЛГАН ЧАҚАЛОҚ АСФИКСИЯСИ. 
Янги туғилган чақалоқларнинг бош миясини шикастлайдиган кўплаб 
омиллар орасида универсал зарар етказувчи агент қаторига тааллуқли бўлган 
гипоксияни ажратиб кўрсатиш зарур. Янги туғилган чақалоқларда қайд 
этиладиган асфиксия кўп ҳолларда қорин ичида бошланган гипоксия 
давомидир. Туғруқлардаги бачадон ичи гипоксияси ва асфиксияси 20-50%
ҳолатларда перинатал ўлим сабабчиси, 59% ҳолларда ўлик туғилиш сабаби 
ҳисобланади. БЖССТ маълумотларига кўра, ҳар йили дунѐда асфиксия 
ҳолатида 4 миллионгача бола туғилади, улардан 1 миллиондан кўпи вафот 
этади ва 1 миллионида марказий асаб тизими томонидан турғун бузилишлар 
сақланиб қолади. 
«Асфиксия» атамаси нисбий тушунча ва неонатологиядаги энг ноаниқ 
ҳисобланади. Юнон тилидан таржима қилинганда «асфиксия» атамаси 
«пулси йўқ» деган маънони англатади, бундай болалар одатда ўлик туғилган 
бўлади. 
Бир қатор муаллифлар «янги туғилганлар асфиксияси» атамасини 
чақалоқ туғилгандан кейин бошқа тирик туғилиш белгилари (ЮҚТ, 
киндикнинг пульсацияси, киндикнинг кесилганлиги ва йўлдошнинг 
ажралишидан қатъий назар мушакларнинг ихтиѐрий ҳаракатлари) мавжуд 
бўлган ҳолатларда ўпкада газ алмашинувининг йўқлиги (бўғилиш) деб 
ҳисоблашади. 
Умумий клиник амалиѐтда, акушер-гинекологлар ва неонатологлар 
«ҳомила гипоксияси» ва «янги туғилган чақалоқлар асфиксияси» атамалари 
деганда, ўткир ѐки сурункали кислород етишмовчилиги таъсири остида 
организмда ривожланадиган, ҳаѐтнинг биринчи дақиқаларида намоѐн 
бўладиган ва биокимѐвий (гипоксемия, гиперкапния, метаболик лактат 
ацидоз), гемодинамик ва клиник ўзгаришлар билан бирга кечадиган 
патологик ҳолатни (синдромни) тушунишади. 

---

87 
Болаларнинг асфиксия ҳолатида туғилиши учраш тезлиги 1-1,5% ни 
ташкил қилади (36 ҳафтадан оз муддатдаги гестацион ѐшга эга болаларнинг 
9% дан ва вақтида туғилган чақалоқларнинг 0,5% гача ўзгариб туради).