Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таьлим вазирлиги фарғона давлат университети

ёшроқ кўриниб
равишдошида 
белгиланган.
Ўзбек тилида ёшлик тушунчасини ифодаловчи турли сўзларнинг 
“янгилик”, “тажрибасизлик, хомлик” каби унсурлари акс эттирилган 
иккиламчи маъноларни мунтазам тарзда ривожлантиради.
Эрта ёш давридаги шахсларни номловчи бошқа лексемалар эса, 
ўзларининг тўғри ёки кўчма маъноларида тажрибасизлик, малакасизлик, 
ривожланмаганлик билан боғлиқ салбий баҳолашни мужассамлаштиради: 
оғзидан сути қуримаган (сўзл. 
жудаям ёш, тажрибасиз, ҳаётни кўрмаган
, 
билмаган киши; суҳбатдошдан ёшроқ бўлган киши тўғрисида ҳурматсиз 
оҳангда); итвачча (содда халқ. сўкиш.); манқа (сўкиш.); ёш (ҳазил 
 1. Ёш, тажрибасиз матрос.
2. кўчма. тажрибасиз, эпсиз киши; (умуман ахмоқроқ, чаласавод, ақли 
заифроқ киши).
Ўзбек тилининг лексик тизими одамнинг эрта ёш даври ҳақидаги 
тасаввурларни тараққиётнинг бошланғич босқичлари билан боғланган ҳолда 
акс эттиради (биринчи галда ёш кишини барча тирик мавжудот, ўсимлик ва 
ҳайвонлар ривожланишининг бошланғич босқичлари, “ёшлиги” билан). 
Масалан, вояга етмаган ўсимликлар ва ҳайвонлар маъносидаги лексемалар 
асосида эрта ёш давридаги шахсларнинг метафорик номланишлари 
шаклланади Таққосланг: 
нозик ниҳол
(кўчирм. 
ёшлар, янги
авлод);
нав-ниҳол 
(кўчирм
. ёшлар, ёш авлод); итвачча
2. кўчма. содда. 
Ёш ,тажрибасиз киши; 
кўчма. бола, оғзидан сути қуримаган (сўкиш); ғўр(-а)
(кўчирм. сўзл. ёшлиги 

---

73 
туфайли тажрибасиз) 
Эрта ёш, қизларнинг
сифатларида (-дек ) 
ўхшатишининг маънолари нутқда ва гендер жиҳатдан муҳим бўлиши мумкин 
ва бироқ “ёш давр”и семантикасини кенгайтириш ҳам эҳтимолдан ҳоли эмас, 
таққосланг - йигитлар шижоати, қизлардек содда ва бошқалар
. 
Шундай қилиб, ёшликни ўзбек тилида болалик ва ўсмирлик 
категориясига ҳам киритиш мумкин, биринчи навбатда тегишли ёш 
номларида. Ёшлик тўғрисидаги жонлантирилган тасаввур яна бир бор 
шахсларнинг индувидуал дискрет номланишлари билан ҳам, шунингдек, “ёш 
давр”ларнинг мажмуасини белгилайдиган жамловчи отлар билан ҳам (
ёшлар, 
нав ниҳол
) изоҳланади. Шуниси эътиборга моликки, ўзбек тилида бундай 
қўлланишлар самарали деб эътироф этилади. Эрта ёш даврининг ижобий ёки 
салбий баҳоланиши “жисмоний”, “ақлий” даражалар чизиғида аниқ 
тақсимлангандир. Биринчиси ижобий, иккинчиси салбий баҳоланади.