Психогигиена масалалари ва унинг тара33ийот йоллари

Sog`liq va kasallik. 
Demokratik jamiyatning bosh insonparvaplik g`oyasi «kasallikni 
davolashdan oldini olgan yaxshi»- bo`lib, agar shifokorning e`tibori kasallikka emas, sog`liqqa 
yo`naltirilgan bo`lsa, bu g`oya to`liq amalga oshirilishi mumkin. Nima uchun sog`liq inson 
e`tiboridan cheta qoldi?
Buning bir necha sababi bor. Ulardan, birinchisi- sog`liqning «bilinmasligi». Kasallikka 
nisbatan sog`liqni orqada qolishining boshqa sababini bozor iqtisodiyotiga o`tgan jamiyatdan 
izlash zarur. Bunday jamiyatda shifokor boshqa kasb egalari kabi yashash uchun kurashishga 
majbur, u ko`ziga tashlangan narsadan, ya`ni kasallikdan moddiy manfaat izlaydi. 
Bunday qiziqarli holat iqtisodiy sharoitlarning natijasidir. Shifokor o`z mijozlarining 
sog`lig`i uchun qayg`uradi, degan tasavvur paydo bo`ladi. Lekin shifokorning moddiy 
qiziqishlarini hisobga olsak, u mijozlarning sog`lig`iga qarshi hisoblanadi. U sog`liq uchun 
emas, balki uning qarama-qarshisi, kasallik uchun pul topadi. Hozirgi vaqtda bunday holat 
ko`pchilik rivojlangan mamlakatlarda, jumladan Vatanimizda ham mavjud. Ko`pchilik 
shifokorlar o`zlarini tadbirkorlar sifatida tutadilar. Ular xizmatga haq to`lay oladigan 
«bemorlarnigina» da`volaydilar. Shunday qili, shifokor ham oyoq kiyim tayyorlovchi yoki 
avtomobil` chiqaruvchidek holatni egallaydi. 
«Sog`liq» va «kasallik» tushunchalarning aniqmasligi, shuning uchun vujudga keldiki, 
tibbiyot insonni shaxs sifatida emas, balki biologik mavjudot sifatida o`rgandi, markaziy nerv 
sistemasi funktsiyalariga, ya`ni psixikaga etarlicha ahamiyat berilmadi, maxsus fanlar 
nevrologiya va psixiatriya bundan mustasno. «Sog`liq» va «kasallik» tushunchalarni bir-biriga 
tubdan qarama-qarshi qo`yish tibbiyot xodimlari va tibbiy xizmatdan foydalanuvchi aholi 
orasida tushunmovchilikka olib kelmoqda. Buni qo`yidagi misolda ko`rish mumkin. 
Har kuni ko`pchilik bemorlar shifokor xonasini «ob`ektiv tadqiqot natijalarida 
tasdiqlanmagan kasallik» tashxisi bilan tark etadilar. Bu jiddiy shikoyatlari bor, ish qobiliyatlar 
pasaygan bemorlarning «sog`» ekanligini anglatadi. Aksincha, diabetga chalingan, o`zini yaxshi 
his qilayotgan, jon deb ishlaydigan, sportda yutuqlarga ham erisha oladigan sportchi, kasal 
hisoblanadi. 
Insonning sog`lig`i haqida ma`lumot beruvchi ob`ektiv mezonlar mavjud emas, ularni ishlab 
chiqish zarur. Bunday mezonlarga, insonning ishga layoqatliligi mezonlari, yuklama mezonlari, 
ijtimoiy munosabatlar dinamikasi, atrof-muhitdagi turli omillar ta`sir qilganda organizmning 
to`ldiruvchi va kumulyativ effektlari, ruhiy va jismoniy mashq qilish ko`rsatkichlari kiroitilishi 
mumkin. 
Insonni ko`p yoqlama ijtimoiy munosabatlar nuqtai nazaridan baholashga imkon beradigan 
mezonlar ham muhim hisoblanadi. Demokratik jamiyatda yashovchi insonning sog`lig`ini shu 
jamiyat shaxsining taraqqiyoti jarayoni sifatida qarash zarur. Bu jarayon o`quv jamoalarida, 
mehnat jamoalarida va turmushda kechadi. 

---