Kafedrasi abdullayev utkir azimovich

1-jadval 
Rossiya Markaziy banki tomonidan tijorat banklariga berilgan 
markazlashgan kreditlarning muddatlari va foiz stavkalari
72
 
Kredit turi 
Muddati 
Foiz stavkalari 
3.08.2015 
yildan 
14.06.2016 
yildan 
19.09.2016 
yildan 
Overnayt 
1 kun 
12.0 
11,50 
11,0 
Oltin 
bilan 
ta’minlangan 
kreditlar 
2 kundan 
549 
kungacha 
12,5 
12,0 
11,5 
Nobozor 
aktivlar 
bilan 
ta’minlangan kreditlar 
2 kundan 
549 
kungacha 
12,75 
12,25 
11,75 
1-jadval ma’lumotlaridan ko’rinadiki, 2016 yilning 14 iyunidan boshlab 
Rossiya Markazyi banki tomonidan tijorat banklariga berilgan kreditlarning foiz 
stavkalarini pasaytirish siyosati qo’llanilmoqda. Bu esa, bank tizimida likvidlilik 
muammosining paydo bo’lganligi bilan izohlanadi. 
Shunisi xaraakterliki, Rossiya tijorat banklari Markaziy bankdan 549 
kungacha muddatga kredit olish imkoniyatiga egadir. Bu esa, ancha katta muddat 
hisoblanadi va banklarning likvidliligi va resurs salohiyatini oshirish nuqtai-
nazaridan ijobiy holat hisoblanadi. 
Shuningdek, Rossiya tijorat banklari Markaziy bankdan AQSh dollari va 
evroda markazlashgan kreditlar olish imkoniga ega (2-jadval). 
2-jadval
Rossiya Markaziy banki tomonidan tijorat banklariga 2016 yilda AQSh 
dollari va evroda beriladigan markazlashgan kreditlar shartlari
73
 
Muddati 
Foiz stavkalari, yillik 
14.12.2015 yildan 
23.12.2016 yildan 
AQSh 
dollari 
va 
evroda 
berilgan 
kreditlar 
28 kun 
2,25 
2,25 
365 kun 
3,25 
3,25 
2-jadval ma’lumotlaridan ko’rinadiki, Rossiya Markaziy banki tijorat 
banklariga AQSh dollari va evroda markazlashgan kreditlar beradi. Ushbu 
kreditlarni 1 yilgacha muddatla berilishi va foiz stavkalarining barqarorligi tijorat 
banklarining valyutaviy likvidliligini ta’minlashda muhim rol o’ynaydi. 
Respublikamiz tijorat banklarining balansida yuqori likvidli qimmatli 
qog’ozlarga qilingan investitsiyalar miqdorining nisbatan juda kichikligi 
mamlakatimiz Markaziy banki tomonidan beriladigan lombard kreditlari hajmini 
oshirishga jiddiy tarzda to’sqinlik qilib keldi. Masalan, 2016 yilning 1 yanvar 
holatiga, O’zbekiston Respublikasi tijorat banklari tomonidan yuqori likvidli 
72
Годовой отчет Банка России за 2016 год (С. 353). www.cbr.ru. 
73
Годовой отчет Банка России за 2016 год (С. 353). www.cbr.ru. 

---

 
qimmatli qog’ozlarga qilingan investitsiyalar umumiy miqdorining brutto aktivlar 
hajmidagi salmog’i atigi 0,1 foizni tashkil qildi. So’nggi yillarda respublikamiz 
tijorat 
banklarining 
yuqori 
likvidli 
qimmatli 
qog’ozlarga 
qilingan 
investitsiyalarining brutto aktivlar hajmidagi salmog’ining pasayish sur’ati 
kuzatilmoqda. Chunonchi, 2015 yilda bu ko’rsatkich 0,7 foizni tashkil etgan edi
74
. 
Biroq, 2017 yilning 1 yanvaridan boshlab, O’zbekiston Hukumatining 
qimmatli qog’ozlarini emissiya qilish to’xtatildi. 
Respublikamiz tijorat banklarining yuqori likvidli qimmatli qog’ozlarga 
qilgan investitsiyalari miqdori darajasining past ekanligi Markaziy bankning 
lombard kreditlari hajmini sezilarli darajada oshirish imkonini bermaydi. 
Shuni qayd etish joizki, 2017 yilning uchinchi choragidan boshlab, 
O’zbekiston Respublikasi Markaziy banki tomonidan tijorat banklarini kreditlash 
amaliyoti faollashdi. 2017 yilning uchinchi choragida Markaziy bank tomonidan 
tijorat banklariga 1,4 trln. so’m miqdorida kreditlar berildi. Mazkur yilning 
to’rtinchi choragida esa, ushbu ko’rsatkich 337 mlrd. so’mni tashkil etdi
75
. 
Tijorat banklariga markazlashgan kreditlar berish amaliyotida markaziy 
masala bo’lib Markaziy bankning qayta moliyalash stavkasining darajasi va 
dinamikasi hisoblanadi. Chunki, qayta moliyalash stavkasi Markaziy bank 
kreditlarining bahosi hisoblanadi. 
Ko’pchilik xorijiy davlatlarda yuqori likvidli qimmatli qog’ozlarga qilingan 
investitsiyalar tijorat banklari aktivlarining umumiy hajmida sezilarli darajada yuqori 
salmoqni egallaydi. Masalan, Rossiya Federatsiyasida yuqori likvidli hisoblangan 
Hukumatning qimmatli qog’ozlari emissiyasining mavjudligi tijorat banklariga ushbu 
qimmatli qog’ozlar hisobidan o’zlarining joriy likvidliligini ta’minlashda foydalanish 
va Markaziy bankning ochiq bozor operatsiyalari hajmini oshirish imkonini 
bermoqda. 2017 yilning 1 yanvar holatiga ko’ra, Rossiya Markaziy banki tomonidan 
sotib olingan qimmatli qog’ozlar hajmi 528 853mln. rublni tashkil etdi. Qimmatli 
qog’ozlarga qilingan mazkur investitsiyalarning 58,9 foizini Rossiya Hukumatining 
qimmatli qog’ozlari tashkil qildi
76
.
74
O’zbekiston Respublikasi Markaziy bankining statistik ma’lumotlari asosida mualliflar tomonidan hisoblandi.
75
Pul-kredit siyosati sohasida 2017 yilning IV choragida amalga oshirilgan ishlar. www.cbu.uz. 

---