Nizomiy nomidagi toshkent davlat pedagogika universiteti meliyeva shohida maksudovna

Maktabgacha yoshdagi aqli zaif bolalar nutqini o‘yin texnologiyalari 
asosida tekshirish natijalari 
1-jadval
№ 
Metodikalar nomi 
Topshiriq bajarish natijalari (%) 
O‘rta
cha
ko
‘r
s
a
tk
ich
 
4 
3 
2 
1 
0 
1 
“Hayvonot bog‘i” o‘yin 
metodikasi 
- 
20% 
60% 
20% 
- 
2b 
2 
“Predmetlarni taqqos-
lash” o‘yin metodikasi 
10% 
30% 
20% 
30% 
10% 
2b 
3a “Topishmoqni tuzish” - 
30% 
40% 
20% 
10% 
1,9b 

---

59 
o‘yin 
metodikasi 
(birinchi topshiriq) 
3b “Topishmoqni tuzish” 
o‘yin metodikasi (ikkin-
chi topshiriq) 
- 
- 
20% 
30% 
50% 
0,7b 
4 
“Yil fasllari” meto-
dikasi 
10% 
20% 
40% 
20% 
10% 
2b 
5. 
“O‘yinchoqni 
olib 
berishga yordamlash” 
o‘yin metodikasi 
- 
- 
30% 
50% 
20% 
1,1b 
6. 
“Kesma rasmlar” meto-
dikasi 
10% 
10% 
60% 
20% 
- 
2,1b 
7. 
“Syujetli 
rasmlar” 
metodikasi 
- 
10% 
20% 
30% 
50% 
1b 
8. 
“Geometrik 
o‘yinlar” 
metodikasi 
10% 
20% 
60% 
10% 
- 
2,3b 
9. 
“Ko‘p, oz, barobar” 
o‘yin metodikasi 
10% 
10% 
70% 
10% 
- 
2,2b 
10. “Rasmli domino” o‘yin 
metodikasi 
10% 
30% 
50% 
10% 
- 
2,4b 
11. “Singan 
piyola” 
metodikasi 
- 
20% 
70% 
10% 
- 
2,1b 
12. “Jonli 
sur’at” o‘yin 
metodikasi 
20% 
20% 
40% 
10% 
10% 
2,3b 
13. “Juft 
so‘zlar” o‘yin 
metodikasi 
- 
30% 
40% 
20% 
10% 
1,9b 
14 “Bekinmachoq” 
o‘yin 
metodikasi 
10% 
20% 
40% 
30% 
- 
2,1b 

---

60 
II bob bo‘yicha xulosa
Tadqiqotimizning ta’kidlovchi bosqichini amalga oshirish natijasida 
maktabgacha yoshdagi aqli zaif bolalarda bir qator ikkilamchi nutq 
kamchiliklari ko‘zga tashlandi. Ta’kidlovchi tadqiqot natijalarini tahlil etish 
asosida aqli zaif bolalarni nutqini shakllanishi orqada qolishi bilan birga nutqga 
ehtiyoj tug‘diruvchi omillarni ham shakllanmaganligi ko‘zga tashlandi. 
Jumladan, mo‘ljal olish xatti-harakatlarini shakllanmaganligi, atrofdagilarga 
qiziqishni va predmetli faoliyatni rivojlanmaganligi. Mazkur barcha muhim 
omillar nutqni mazmuniy tomonini hamda grammatik qurilishini rivojlanishiga 
negiz bo‘lib xizmat qiladi. Shu bilan birga, bolalarda kattalar nutqiga taqlid sust 
tarzda namoyon bo‘lishi kuzatildi. Ko‘p hollarda bolalar vaziyatli 
ko‘rsatmalarga javob reaksiyasini ko‘rsatmadilar, qaratilgan nutqni ohangiga 
e’tibor qaratib, mazmuniga diqqat qilmadilar.
Tadqiqotga jalb qilingan bolalar juda ham qo‘zg‘aluvchan va 
tormozlanuvchi ekanligi, diqqatlarining tarqoqligi va qiziqishlarining pastligi, 
intilishning kuchsizligi aniqlandi. Bolalarda o‘yin davomida diqqatsizliklari, 
xotira va kuzatuvchanlikni sust rivojlangani, sabab-oqibat munosabatlarni 
tushunishni qo‘pol buzilganligi kuzatildi. Bularning barchasi bizga maktabgacha 
yoshdagi aqli zaif bolalarning nutqini didaktik o‘yinlar asosida rivojlantirishga 
qaratilgan korreksion – rivojlantiruvchi ishlar mazmunini ishlab chiqish 
zarurligini ko‘rsatdi.