N. I. SodIqova, E. a. KorNIyenko, M. d. XoShimxodjayEva periferIya va ofis qUrilmaLarini ta’MIrLaSh va ishLatish

Tizimli blokning konstruksiyasi.
17 
videotasvir tizimlari, katta video ekranlar; tovush va videoadapterlar, 
videomagnitofondan yoki videokameradan tasvirni qamrab oladigan va ShKga 
kiritadigan videoqamrov platalari; hozirda keng tarqalgan, bosma matnlar va 
rasmlarni kompyuterga avtomatik tarzda kiritish imkonini beruvchi 
skanerlar;nihoyat, tovushli va video axborotlarni yozish uchun qo‘llaniladigan, 
katta xajmli optik disklardagi tashqi xotira qurilmalari kiradi. 
1.4. Shaxsiy kompyuterning konstruksiya elementlari
Foydalanuvchining kompyuterlari sodda konstruksiyali ishlab chiqarilishida 
quyidagi asosiy bloklar mavjud deb qabul qilinadi: 

tizimli blok; 

monitor; 

tashqi qurilmalar (printer, skaner); 

klaviatura. 
Monitor (axborotni vizuallashtirish qurilmasi) va klaviatura (boshqarish va 
simvolli axborotni kiritish qurilmasi) ko‘pincha terminal yoki displey deb 
nomlanuvchi yagona qurilma sifatida qaraladi. 
Tizimli blok.
Tizimli blok g‘ilofi turli shaklda, masalan, yassi quti (mini 
tower case) yoki minora ko‘rinishida (big tower case) bo‘lishi mumkin. Ba’zi 
tizimli bloklar monitor ichiga joylashtirilgan bo‘lishi mumkin. Ayrim tizimli 
bloklarning (masalan serverlarning) konstruksiyalari yon tomoni tor bo‘lgan 
modul ko‘rinishida tayyorlanishi mumkin.
1.6 — rasm. Tizimli blokning konstruksiyasi 
1.6 — rasmda tizimli bloklarning uchta asosiy ko‘rinishlari ko‘rsatilgan: «a» - 
yassi quti ko‘rinishida; «b» - minora ko‘rinishida va «v» - ichiga joylashtirilgan 
yon tomoni tor bo‘lgan modul ko‘rinishida. Ular tashqi panellarida jamlagichlar 
uchun ajratilgan bo‘limlarga (1), elektr ta’minot bloklarining chiqishlariga (2), 
2
a
)
b
)
d
)

---

19
asosiy elektron tashkil etuvchilarni birlashtiradi. Ko‘pincha ona 
platalarda audio va video vositalarning elektron tashkil etuvchilari 
joylashtiriladi.
Tashqi qurilmalarning tizimli blokka ulanishi, razyomlari tizim-
li blokning old yoki orqa panellarga joylashtirilgan, tashqi inter feys 
vositalari yordamida tashkil qilinadi. Masalan, sichqoncha ko‘ri-
nishidagi boshqaruv qurilmasini ulash uchun COM-port, bosmaga 
chiqarish qurilmasi uchun LPT-port ishlatiladi.
Hozirgi kunda o‘nlab firmalar tuzilishi, ular tomonidan qo‘llanilishi 
mumkin bo‘lgan protsessor turlari va ularning takt lash chastotalari 
hamda ishchi kuchlanishlarning kattaliklari bilan farqlanuvchi, turli 
xil tizimli bloklarni katta miqdorda ishlab chiqarmoqdalar.
Tizimli platalar har xil turdagi tizimli, lokal va tashqi shinalarning 
interfeyslarini quvvatlaydi. SHK ning ishlash samaradorligi qo‘lla-
nuvchi shinalar tarkibiga va bu shinalar uchun mo‘ljallangan platadagi 
mavjud slotlar miqdoriga bog‘liqdir.