N. I. SodIqova, E. a. KorNIyenko, M. d. XoShimxodjayEva periferIya va ofis qUrilmaLarini ta’MIrLaSh va ishLatish

ShK ning asosiy xotirasi TXQ VA DXQ
integral sxemalardan 
tashkil topgan. Tezkor xotira statik va dinamik turlarga bo‘linadi. 
Statik xotira nisbatan katta tezlikka ega, biroq narxi qimmat. Dinamik, 
xotirada yacheykalar mikrokondensatorlar zaryadlari to‘planadigan 
yarimo‘tkazgichlar asosida qurilgan.
Asosiy xotiraning boshqa elementi – bu doimiy xotiradir (DXQ). 
Xotiraning bu turi axborotni faqat o‘qish uchun mo‘ljallangan. 
DXQning tuzilishi OXQ tuzilishiga o‘xshash, biroq axborot sig‘imi 
bo‘yicha anchagina kichik.
Kompyuterning tashqi xotirasi
. ShK ning tashqi xotirasi diskli 
axborot jamlagichlarni, ya’ni qattiq diskga (vinchesterga) joylash-
tirilgan jamlagich va yumshoq magnitli disklardagi jamlagichlarni 
anglatadi.
Qattiq disklarning diametri ko‘pincha 3,5 dyuymgacha (89 mm), 
axborot sig‘imi esa o‘nlab Gbaytgacha bo‘ladi, yumshoq disklar ham 
shunday o‘lchamga ega, biroq hajmi Mbayt birliklaridan oshmaydi.
Disk yurituvchining tezligi bir tomondan axborotni yozish va 
o‘qish tezligi bilan belgilansa, ikkinchi tomondan magnitli yozuv 
moslamasini kerakli holatga o‘rnatish vaqti bilan belgilanadi.
Hozirgi vaqtda vinchesterlar uchun ikkita standart interfeys eng 
ko‘p tarqalgan:
–
IDE (Integrated Drive Electronics), almashish tezligi 133 
Mbayt/s gacha bo‘lgan ShK diskli jamlagichlari uchun interfeys;
–
SCSI (Small Computer System Interface), almashish tezligi 320 
Mbayt/s gacha bo‘lgan skaner va disk yurituvchi (qo‘shimcha 
kengaytirish platasi bilan) uchun interfeys.
Disklar bilan almashish tezligini oshirish uchun (TXQdagi singari) 
keshlash keng qo‘llaniladi.
Yangi, zamonaviy kompyuterlarda to‘plangan yo‘lakchalar 
o‘rniga yuza qismida birgina spiral yo‘lakcha qo‘llaniladigan optik 
kompakt diskli diskyurituvchilardan (CD-ROM) foydalanish standart 
bo‘lgan.

---

15
Axborotni o‘qish uchun kompyuterning disk yurituvchi quril-
masiga joylashtirilgan ixcham lazer qo‘llaniladi. Disklar 3,5; 4,72; 
5,25 dyuym diametrga ega bo‘lib, hajmi 250 Mbaytdan 1,5 Gbayt-
gacha bo‘ladi. Kompakt disklar bilan axborot almashinish tezligi 
2,4 Mbayt/s dan 3,6 Mbayt/s gachani tashkil etadi. IDE va SCSI 
interfeyslardan foydalaniladi.
Kompakt disklarga tovushli va tasvirli axborotlar ham yozilishi 
mumkin. Birmartali va ko‘pmartali qayta yoziluvchi disklar mavjud.
Tashqi xotira qurilmalari shinaga muvofiq adapterlar orqali 
ulanadi.
Taymer
– mashina ichidagi haqiqiy vaqt elektron soati bo‘lib, 
zaruriyat tug‘ilganda avtomatik ravishda joriy vaqtni (yil, oy, soat, 
sekund va sekundning ulushi) ko‘rsatishni ta’minlaydi. Taymer alohida 
ta’minot manbayiga, ya’ni akkumulatorga ulanadi va kompyuter elektr 
tarmog‘idan uzilganida ham ishlashni davom ettiradi.