Вазирлиги тошкент молия институти

А. Смитнинг мутлоқ устунлик назарияси
Д. Рикардонинг солиштирма устунлик назарияси
Халқаро савдонинг Хекшер-Олин назарияси 
Леонтьев парадокси 
 
Халқаро савдо назариялари
Халқаро савдонинг муқобил 
назариялари

---

44 
 
 
1-расм.
 
Халқаро савдо назариялари. 
 
2. Халқаро савдонинг классик назариялари 
А. Смитнинг мутлақ устунлик назарияси 
А.Смит моделини кўриб чиқаётганда таҳлил учун фойдаланиладиган баъзи 
шартларни келтириш талаб этилади: 
1) Дунёда фақат иккита мамлакат мавжуд. 
2) Мамлакатларда фақат иккита маҳсулот ишлаб чиқарилади. 
3) Мамлакатлар орасида товарлар савдоси чеклашларсиз амалга 
оширилади. 
4) Халқаро савдо мувозанатлаштирилган (импорт экспорт билан тўланади). 
5) Фақатгина меҳнат товар баҳосига ва унумдорликка таъсир кўрсатади. 
6) Ишлаб чиқариш омиллари мамлакат орасида кўчиб юрмайди. 
7) Меҳнат ва маҳсулотни чиқиши орасидаги нисбат доимий. 
8) Ишлаб чиқариш омиллари тармоқлар орасида мутлақ кўчиб юриши 
мумкин. 
9) Ҳар икки мамлакатда ва икки тармоқда соф рақобат муҳити мавжуд 
бўлади. 
Д. Рикардонинг қиёсий устунлик назарияси 
А.Смитнинг мутлақ устунлик назариясида бирор-бир давлатнинг ҳамма 
товарлар бўйича мутлақ устунликка эга бўлган ҳолати кўриб чиқилмаган эди. 
Бу ҳолатни эса Давид Рикардо ўзаро манфаатли савдонинг ва халқаро 
ихтисослашувнинг умумийроқ (А.Смитнинг моделини хусусий ҳол сифатида ўз 
Маҳсулотнинг 
хаётийлик даври 
назарияси 
 
Миқъёс таъсири 
назарияси 
М. Портернинг
рақобат устунлиги 
назарияси

---

45 
ичига олувчи) тамойилини шакллантирган «Сиёсий иқтисоднинг ва солиққа 
тортишнинг бошланиши» (1819 йил) асарида кўриб чиқди. 
Д.Рикардо халқаро иқтисодий муносабатларнинг ўзига хослигини 
таъкидлаб, А.Смитнинг тамойилини амал қилмаслиги ўзаро манфаатли савдога 
тўсқинлик бўла олмаслиги кўрсатиб берилган моделни яратди. Д.Рикардо 
қиёсий устунлик қонунини яратди, яъни давлат ишлаб чиқаришда энг юқори 
мутлақ устунликка эга бўлган (агар у ҳар икки товар бўйича мутлақ устунликка 
эга бўлса) ёки энг кам мутлақ устунликка эга бўлган (агар у бирорта товар 
бўйича ҳеч қандай устунликка эга бўлмаса) товарлар экспортига 
ихтисослашиши керак.