Faoliyatning psixologik tahlili Shaxs va uning faolligi

Kognitiv 
qism
– bu shaxsdagi attityud obyektiga nisbatan bilimlar, uning 
odam tomonidan anglanishidir. Bunga shaxsdagi bilimlardan tashqari g’oyalar, 
tasavvurlar, tamoyillar va hokazolar kiradi. 
Atttyudning 
affektiv qismi
– bu o’sha obyektni hissiy-emosional baholash 
bo’lib, yoqtirish yoki yoqtirmaslik tarzidagi hissiyotlar kiradi.
Konativ qism
yoki xulq-atvor bilan bog’liq qismga esa, shu obyektga nisbatan 
amalga oshiriladigan hatti-harakatlar, aynan xulq-atvor kiradi. 
Lekin ba’zi olimlar tahlillarida ustanovkaning aynan obyektga yoki vaziyatga 
nisbatan bo’lishi mumkinliga haqida ma’lumotlar ham bor edi. Xususan, 
Lapyerning 1934 yilda o’tkazgan mashhur eksperimenti bunga misol bo’lishi 
mumkin. Eksperimentning mazmuni quyidagicha edi. Lapyer ikkita nafar xitoylik 
talaba bilan AQSh bo’ylab sayohatga chiqadi. Hammasi bo’lib 252 ta 
mehmonxonada bo’lishib, ularning deyarli barchasida (bittasidan tashqari) iliq, 
samimiy munosabatning guvohi bo’lishadi. Ma’lumki, o’sha paytlarda irqiy belgi 
bo’yicha odamlarga tanlab munosabatda bo’lishar, xitoyliklar ham sariq tanlilar 
sifatida kamsitilardi. Lapyer bilan hamroh bo’lgan talabalarga munosabat bilan 
olimga bo’lgan munosabat o’rtasida deyarli farq sezilmadi. Sayohat tugagach, 
Lapyer o’sha barcha mehmonxona egalariga minnatdorchilik xati yozib, yana 
o’sha talabalar bilan borsa, xuddi oldingiday iliq kutib olishlari mumkinligini 
so’radi. Javob faqat 128 ta mehmonxona egalaridan keldi, ularning ham bittasida 
ijobiy javob, 58 %da rad javobi, qolganlarida turlicha formalarda noaniq javoblar 
olindi. Bundan Lapyer shunday xulosaga keldi: demak xitoy millatiga mansub 
shaxslarga nisbatan ijtimoiy ustanovka bilan mehmonxona egalarining real xulq-
atvorlari o’rtasida farq bo’lib, aslida ustanovka salbiy ekanligi, vaziyatga qarab 
esa, u boshqacha – ijobiy namoyon bo’lganligi aniqlandi. 
Rus olimi 
V.A.Yadov
o’zining 
dispozision
konsepsiyasini yaratib, unda 
ustanovkalarni to’rt bosqich va to’rt tizimli sifatida tasavvur qilgan (29-rasm).