Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги олий таълим тизими педагог ва раҳбар кадрларини

энергетик 
сатҳларнинг тўлдирилишида инверсия
га эришиш, яъни ўтказувчанлик 
зонада валент зонага нисбатан кўпроқ электронлар бўлишига эришиш лозим. 
Бу ҳолда нурланиш актлари сони ютилиш актларига нисбатан кўпроқ бўлади 
ва яримўтказгич нурни кучайтиради. Иккинчидан, яримўтказгичда шундай 
шароит ҳосил қилиш керак-ки, фотонлар фақат мажбурий ўтишларда ҳосил 
бўлсин. Бунинг учун мажбурий нурланиш актлари содир бўладиган актив 
муҳитни оптик резонаторга ѐки қайтариш коэффициенти етарли катта 
кўзгулар тизимига жойлаштириш зарур. Шунда актив соҳада юзага келувчи 
бирламчи спонтан фотон ҳаракати давомида ўзига ўхшаш фотон чиқаради. 
Демак, модда ҳажмида 2 та фотон бўлади, кейин 4 та ва х.з. Резонатор 
кўзгуларига етиб борган деярли ҳар бир фотон қайтади ва яна актив модда 
ҳажмига киради, у ерда янги фотонлар ҳосил бўлишида қатнашади. 
Резонатор ичида лазер нурланиш зичлиги резонатор ҳажмидан ташқарига 
чиқаѐтган фотонлар сони резонатор ичида мажбурий ўтишлар ҳисобига 
юзага келаѐтган фотонлар сонига тенглашмагунча ортиб бораверади. 
Шундагина турғун генерация режими юзага келади. 
Инжекция нурланиш ҳосил қилишнинг энг муҳим усули. 
р-n
ўтиш 
тўғри силжитилганда ноасосий заряд ташувчиларнинг ўтиш орқали 
инжекцияси эффектив нурланувчи рекомбинацияга олиб келади, чунки бу 
ҳолда электр энергия бевосита фотонлар энергиясига ўзгартирилади. 
Гомо 
р-n
ўтишларда ҳосил қилинган биринчи инжекцион лазерлар 
генерацияси ва эксплуатация (фойдаланиш) параметрлари нисбатан паст эди- 
20÷100 кА/см
2
гача катта бўсағавий ток, хизмат қилиш даври қисқа ва кичик 
ФИК. Бу лазер генерациялаш жараѐнининг квант самарадорлиги пастлиги ва 

---

III. НАЗАРИЙ МАТЕРИАЛЛАР 
38 
катта оптик йўқотишлар билан боғлиқ эди. Оптик йўқотишлар лазернинг 
актив соҳасида эркин заряд ташувчилар ва нуқсонлар томонидан нурнинг 
ютилиши билан боғлиқ эди. Гап шунда–ки, гомоўтишларда инверс 
тўлдирилиш юқори легирлангандагина амалга ошириларди, натижада 
мувозанат ҳолатда заряд ташувчилар концентрацияси катта бўлар ва актив 
соҳада кристал панжара нуқсонлари ортиб кетарди. Бундан ташқари, актив 
соҳада ҳосил бўлаѐтган нурлар актив бўлмаган қўшни соҳаларга тарқаларди. 
Лазер генерациялаш жараѐнининг квант самарадорлигининг пастлиги асосан 
кўп электронларнинг тезлиги катта бўлгани ҳисобига актив соҳадан сакраб 
ўтиши ва коваклар билан рекомбинациялашиб улгурмаслиги билан боғлиқ 
эди.