O‟zbekiston respublikasi oliy va o‟rta maxsus ta‟lim vazirligi nizomiy nomidagi toshkent davlat pedagogika universiteti zoologiya va anatomiya kafedrasi

 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
5-6
MA‟RUZA. APIKOMPLEKSLAR (APICOMPLEX), YANI SPORA HOSIL 
QILUVCHI BIR HUJAYRALILAR (SPOROZOA) TIPI (2 SOAT) 
Ma’ruza rejasi:
1.
 
Apikomplekslar yani spora hosil qiluvchi bir hujayralilar tipining umumiy tavsifi. 
2.Gragarinalar sinfi, tuzilishi, kopayishi va rivojlanishi. 

---

3.Koktsidiyalar sinfi, tuzilishi, eymeriya koksidiyasi. 
4. Qon sporalilari, bezgak plazmodiysining hayot sikli,tarqalishi, patogen ahamiyati.
5. Miksosporidiyalar va mikrosporidiyalar tiplar, tuzilishi, parazit hayot kechiruishi. 
 
Tayanch iboralar:
 
apicomplex, izogameta, anizogameta, sporozoit, zigota, epimerit, 
protomerit, deytomerit, sizigiy, ookineta, ootsista, shizogoniya, shizont, gragarina, koksidaya, 
eymeriya, toksoplazma, bezgak plazmodiysi, Miksosporidiya, Mikrosporidiya, asalari 
nozemasi,ipak qurti nozemasi. 
Sporalilar turli hayvonlar va odam organizmida parazitlik qiluvchi bir hujayrali 
organizmlardir. Parazit hayot kechirish ta‘sirida ularning tana tuzilishi ham birmuncha 
soddalashadi. Ularning harakatlanish organoidlari, qisqaruvchi va ovqat hazm qilish vakuollari 
rivojlanmagan. Lekin hayot sikli ancha murakkab bo‘lib, jinssiz, jinsiy va sporogoniya 
jarayonlari almashib turadi. Jinssiz ko‘payishi hujayraning ko‘p marta bo‘linishi 
(shizogoniya)dan iborat. 
Jinsiy ko‘payish ko‘pchilik sporalilarda ikki xil tipdagi gametalar (
anizogametalar
)ning
kopulyatsiyasidan iborat. Faqat gregarinalar bir xil tipdagi gametalar (
izogametalar
) hosil qiladi. 
Zigotasi odatda qalin po‘st bilan o‘ralgan bo‘lib, oostista deyiladi. Ootsista ichida sporogoniya 
natijasida sporozoitlar hosil bo‘ladi. Bir qancha sporalilarda sporozoitlar ham qattiq qobiq hosil 
qiladi. Sporozoitlar hosil bo‘lishi bilan parazitning rivojlanish sikli tugallanadi. Sporalilar 
zigotasining dastlabki bo‘linishi meyoz yo‘li bilan boradi. Bu jihatdan ular foraminiferalar va 
barcha xivchinlilar singari zigota davrida reduktsiyaga uchragan gaploid xromosomali 
organizmlar hisoblanadi. Bu tipga 4000 dan ortiq parazit turlar kiradi. Sporalilar tipi 
Gregarinalar va Koktsidiyalar sinflariga ajratiladi.