Oliyvao rtamaxsus ta’lim vazirlich karimjon Rahimqulov

16. Komanda (jamoa)larga bo‘lish
0 ‘yinchilami komandalarga bo'lishni har xil usullarda bajarish 
mumkin.
0 ‘qituvchining ixtiyorl bilan o ‘yinchilarni taqsimlash.
0 ‘qituvchi, o’yinchilami yaxshi bilganligi sababli, kuchlari bir- 
biriga teng bo‘lgan komandalar tashkil etadi. Lekin o‘yinchilar 
komandaJami tashkil etishda faol qatnashmaydilar. Biroq bu usul 
katta sinf o‘quvchilari o‘rtasida murakkab yoki qiyin harakatli 
hamda sport o'yinlarini o‘ynashda qo‘llaniladi. Bunday usulda 
komandalarga boMishda komandalar tengkuchli bo‘ladi.
0 ‘quvchilami sanash yo‘li bilan komandalarga bo'lish mum­
kin: masalan, o‘quvchilarni safga turgazib, «bir», «ikki»ga sanay- 
dilar, shundan so‘ng birinchi tartibli o‘yinchilar birinchi komandani, 
ikkinchi raqam ostidagi bolalar boshqa komandani tashkil etadilar.
64

---

Shunday usul bilan 
3—4 
komandaga ham 
bo ‘I ish m um kin. Bu 
usul eng tez bo‘lib va undan jismoniy tarbiya 
darslarida ko‘p 
Ibydalaniladi. Bunday usulda komandalarga bo‘lishda 
komandalar 
kuch jihatdan har doim ham bir xil bo‘lmaydi.
О‘yin ishtirokchilarini guruhlarga figurali yurish yoki bir 
kishilik qatorda harakat qilish vaqtida sanash yo‘li bilan bo‘lish 
ham mumkin, lekin har bir qatorda о ‘yin uchun komandada 
qancha o ‘yinchi bo‘lishi talab qilinsa, shuncha o'yinchi bo‘lishi 
shart. Bunday usulda ham komanda a’zolari tasodifan tanlanadi 
va komandalar tengkuchli bo‘lmay qolishi mumkin.
Darsda o ‘tkaziladigan o ‘yin uchun oxirgi ikkita usul juda 
qulay, chunki unga ko‘p vaqt ketmaydi va bitta mashqdan boshqa 
mashqqa tashkiliy ravishda o‘tishga imkon beradi.
0 ‘zaro kelishilgan holda komandalarga bo‘lish yaxshi usul 
hisoblanadi. Bolalar tengkuchli ikki guruhga bo'linib, o‘z sardor- 
larini saylaydilar, bunda bolalar juft-juft bolib, o‘zlariga bir-birlari 
bilan kelishib nomlar qo‘yishib, sardorlar oldiga boradilar, ular 
esa bolalaming nomlariga qarab ularni tanlab oladilar. Koman- 
dalaiga bunday usulda boMish komandalaming tengkuchli bo‘lishiga 
olib keladi. Shuning uchun, bu usulni bolalar juda yaxshi ko‘ra- 
dilar, chunki u o‘ziga xos o‘yin hisoblanib, ko‘p vaqtni talab qiladi, 
u ko‘proq seksiya mashg'ulotlarida, sayrda va boshqa joylarda 
qo‘llanadi. «Kelishuv» usulidan kichik va o ‘rta maktab yoshidagi 
o‘quvchilar bilan o‘yinlar o‘tkazilayotganda foydalaniladi.
Sardorlami tayinlash bo'yicha bo‘lish usuli. Dastlab bolalar 
ikkita sardomi saylab olishadi, keyin sardorlar navbat bilan o ‘z 
komandalariga o‘yinchilami tanlab oladilar. Bu yetarlicha tez usul 
hisoblanib, bunda komandalar tengkuchli bo‘lishi ta’minlanadi. 
Bu usulning salbiy tomoni shundaki, har bir komandaning sardori
65

---

tabiatan o‘ziga bo‘sh o‘yinchilami olishni xohlamaydi, natijada 
bu ko‘pincha bolalar o ‘rtasida kelishmovchilikka olib keladi. Bu 
kamchilikni bartaraf etish uchun tanlashni oxirigacha yetkaz- 
masdan, qolgan o ‘yinchilami sanash yo‘li bilan ajratiladi. Sardor- 
lami saylashni faqatgina katta yoshdagi maktab o‘quvchilari o‘rta- 
sida qo‘llash mumkin, chunki bu usulni qoMlash o ‘yinchilardan 
yaxshi bilimni va ishtirokchilaming kuchlari bo'yieha to‘g‘ri baholay 
olishni talab qiladi.
Nihoyat, bolalar doimiy muayyan komandalarga bo‘lib qo‘yil- 
gan bo‘lishi mumkin. Bu usul sport o‘yinlari uchun xos bo‘lib, 
uni murakkab bo‘lgan harakatli o‘yinlarda, ayniqsa, shu o ‘yinlar 
bo‘yicha musobaqa o‘tkazilayotganda qo‘llash mumkin.
Bu usullar bilan komandalarga bo‘lishni o'yinning xarakteriga, 
o‘yinchilarning tarkibiga mos kelishiga, o‘yinni (Vtkazishdagi turli- 
tuman sharoitlar qarab qo‘llash mumkin.