Moliya fanidan ma’ruza matnlari 1-mavzu: Moliyaning mohiyati va funksiyalari Reja: Moliyaning ijtimoiy-iqtisodiy mohiyati

hayotni sug’urta qilish
(jismoniy shaxslarning hayoti, sog’lig’i, mehnat qobiliyati va pul 
ta’minoti bilan bog’liq manfaatlarini sug’urta qilish, bunda shartnoma bo’yicha sug’urtaning eng 
kam muddati bir yilni tashkil etadi hamda sug’urta pullarining sug’urta shartnomasida ko’rsatib 
o’tilgan oshirilgan foizni o’z ichiga oluvchi bir martalik yoki davriy tqlovlarini (annuityetlarni) 
qamrab oladi); 
umumiy sug’urta
(shaxsiy, mulkiy sug’urta, javobgarlikni sug’urta qilish hamda hayotni 
sug’urta qilish sohasiga taalluqli bo’lmagan boshqa sug’urta turlari). 
Sug’urta tavakkalchiliklari yoki ular guruhlarining va ular bilan bog’liq majburiyatlarning 
umumiy xususiyatlariga muvofiq sug’urta sohalari sug’urta turlariga (klasslariga) bo’linadi. 
Sug’urta turlari (klasslari) O’zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasi tomonidan belgilanadi. 
O’zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining 2002 yil 27 noyabrdagi 413-sonli 
«Sug’urta xizmatlari bozorini yanada rivojlantirish chora-tadbirlari tqg’risida»gi qarorining 1-
ilovasida sug’urta faoliyatining klassifikatori berilgan bo’lib, unga muvofiq hayotni sug’urta 
qilish sohasi 4 ta klassga va umumiy sug’urta sohasi 17 ta klassga ajratilgan.
Hayotni sug’urta qilish sohasi o’z tarkibiga quyidagi klasslarni oladi: 
I klass – Hayot va annuityetlar sug’urtasi; 
II klass – Nikoh va tug’ilish sug’urtasi; 
III klass – Hayotni uzoq muddatli sug’urta qilish; 
IV klass – Sog’liqni sug’urta qilish. 
Umumiy sug’urta sohasi esa quyidagi klasslardan tashkil topadi: 
1 klass – Baxtsiz hodisalardan sug’urta qilish; 
2 klacc – Kasallikdan sug’urta qilish; 
3 klass – YEr usti transport vositalarini sug’urta qilish; 
4 klass – Harakatlanadigan tyemir yql tarkibini sug’urta qilish; 
5-klass – Aviasiya sug’urtasi; 
6-klass – Dyengiz sug’urtasi; 
7-klass – Yqldagi mol-mulkni sug’urta qilish; 
8-klass – Mol-mulkni olovdan va tabiiy ofatlardan sug’urta qilish; 
9-klass – Mol-mulkni zarardan sug’urta qilish; 
10-klass – Avtofuqarolik javobgarligini sug’urta qilish; 
11-klass – Aviasiya sug’urtasi doirasidagi javobgarlikni sug’urta qilish; 

---

12-klass - Dyengiz sug’urtasi doirasidagi javobgarlikni sug’urta qilish; 
13-klass – Umumiy fuqarolik javobgarligini sug’urta qilish; 
14-klass – Kreditlarni sug’urta qilish; 
15-klass – Kafillikni (kafolatlarni) sug’urta qilish; 
16-klass – Boshqa Moliyaviy tavakkalchiliklardan sug’urta qilish; 
17-klass – Huquqiy himoya bilan bog’liq xarajatlarni sug’urta qilish. 
O’zbekiston Respublikasining qonunlariga muvofiq majburiy sug’urta amalga oshiriladi. 
Majburiy sug’urta turlari, shartlari va uni amalga oshirish tartibi O’zbekiston Respublikasi 
Vazirlar Mahkamasi tomonidan belgilanadi. 
Majburiy sug’urtani amalga oshirish huquqiga davlat sug’urta tashkilotlari ega bo’lib 
kyelganlar, biroq O’zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining 2002 yil 27 noyabrdagi 
413-sonli «Sug’urta xizmatlari bozorini yanada rivojlantirish chora-tadbirlari tqg’risida»gi 
qaroriga muvofiq ustav kapitali hajmini 500 ming AQSH dollariga tyeng miqdorga yetkazgan 
har qanday sug’urta kompaniyasi litsenziya asosida majburiy sug’urta bilan Shug’ullanish 
imkoniyatiga ega bo’ldilar. Shu bilan birga sug’urta tashkilotlari majburiy sug’urta qilinishi 
lozim bo’lgan ob’yektlarning but saqlanishi ustidan nazorat o’rnatishga haqlidirlar. 
Sug’urtani amalga oshirish shakllarining har ikkalasi ham tyegishli tamoyillar asosida 
amal qiladi.