Moliya fanidan ma’ruza matnlari 1-mavzu: Moliyaning mohiyati va funksiyalari Reja: Moliyaning ijtimoiy-iqtisodiy mohiyati

3.Qimmatli qog’ozlar va korxonaning qimmatli qog’ozlarni portfyelini boshqarish. 
Qimmatli qog’ozlar bozori о‘zida istisodiy munosabatlar sanasini aks ettirib, bu 
munosabatlar qimmatli qog’ozlar oldi-sotdisini aks ettiradi. Bu munosabatlar qimmatli 
qog’ozlar bozorini iо‘tisodiy kotyegoriya sifatida mohiyatini ifodalaydi.
Amaliyotda hamma qimmatli qog’ozlar ham bozorda muomalada Yurmaydi.
Bozorlar birlamchi va ikkilamchi birja va birjalardan tashо‘ari turlarga bо‘linadi.
Qimmatli qog’ozlarning birlamchi bozori-bu qimmatli qog’ozlarni chiqarish va birlamchi
joylashtirishga xizmat qiladi. Ikkilamchi bozor о‘zida ilgari chiqarilgan qimmatli qog’ozlarning 
oldi-sotdisini ifodalaydi. Tashkiliy jihatdan birja bozori (fond yoki valYuta birjasi) va birjalardan 
tashо‘ari bozor. 
Birjadan tashо‘ari bozor-fond birjasida katirovka qilishga kiritilmagan qimmatli 
qog’ozlarning muomala qilish sohasi. Birjadan tashо‘ari bozorda qimmatli qog’ozlarning yangi 
chiqarilganlari ham sotiladi.
Birjadan tashо‘ari bozor fond birjasi a’zolari bо‘lgan yoki bо‘lmagan dillerlar tomonidan 
tashkil etiladi.
Birjadan tashо‘ari qimmatli qog’ozlar oldi-sotdisi tyelyefon, tyelyefaks, kompYutyer 
tarmoо‘lari orqali amalga oshiriladi. Birjadan tashо‘ari bozorda asosan fond birjasining 
talablariga javob bermaydigan aksiyadorlik jamiyatlarining qimmatli qog’ozlari sotiladi. chunki 
fond birjasi listingidan о‘tish uchun fond birjasining belgilangan mye’yoridan kam bо‘lmagan 
aksiyalar soni va daromadga ega bо‘lish lozim. Qimmatli qog’ozlar bilan opyerasiyani fond 
birjasi va investisiya institutlari amalga oshiradi.

---

Qimmatli qog’ozlar bozori qatnashchilari bо‘lib brokerlar , dillerlar, dyepozitariy, 
ryegistratorlar, tashkilotchilar bо‘lishi mumkin.
Broker
-bu Moliyaviy vositachi. U qimmatli qog’ozlar bilan bitimlarni mijoz bilan 
keliShuv asosida yoki uning topshiriYOi asosida amalga oshiradi. Broker sifatida xо‘jalik 
sub’yekti yoki fuо‘aro qatnashishi mumkin.