Universiteti a. A. Pulatov voleybol nazariyasi va

2.9. Seleksion-bashoratlash funksiyasi 
 
Har bir o‘qituvchi-trener o‘zining kasbiy-pedagogik faoliyatida barcha kasbiy 
funksiyalarni mukammal o‘zlashtirish bilan bir qatorda seleksion-bashoratlash 
qobiliyatiga ega bo‘lishi ustuvor ahamiyat kasb etadi. Bunday kasbiy funksiya 
o‘qituvchi-trenerning yoshi, uning tajribasi va kvalifikatsion toifasidan qat’i nazar 
shu mutaxassisning iste’dodi hamda pedagogik qobiliya-tini belgilovchi omil 
sifatida xizmat qiladi. Chunki voleybol to‘garaklari tanla-nadigan bolalar, 
mashg‘ulotlarni o‘tkazish, iste’dodli voleybolchilarni jamoaga jalb qilish, ularni 
muayyan o‘yin funksiyalariga ixtisoslashtirishda bo‘lajak mahoratni bashorat qila 
bilish, jamoa tarkibini yosh o‘yinchilar bilan to‘ldirish va terma jamoalarga 
nomzodlarni tanlash uchun ularning genetik (nasliy) xususiyatlari, harakat 
qobiliyatlari, oila tarbiyasi hamda hayot davomida egallagan ko‘nikma-
malakalarini payqash va bilish zarurdir. Ma’lumki, aksa-riyat voleybol 
to‘garaklarida, sport maktablarida bolalarni voleybol guruhlariga tanlash va qabul 
qilish jarayoni e’lonlar, takliflar yoki faqat rasmiy normativ talablar asosida 

---

39 
amalga oshiriladi. Natijada bola 2-3 yil, hatto 5-6 yil muttasil shug‘ullanib kelsa-
da, uning tana uzunligi yoki bir qator jismoniy qobiliyatlari voleybol talablariga 
mos kelmay qolishi oshkor bo‘lib qoladi. Vaholanki bunday muddat jarayon uchun 
qancha mashaqqatli mehnat, qancha vaqt va qancha mablag‘ behuda sarflangan 
bo‘ladi. Ana shunday holatlarni oldini olish va raqobatbardosh hamda kelajakda 
yetuk voleybolchilarni tarbiyalash, yetish-tirishdek yuksak maqsadni amalga 
oshirish uchun har bir o‘qituvchi-trener barcha kasbiy funksiyalarni o‘zlashtirish 
bilan bir qatorda seleksion-basho-ratlash mahoratiga ega bo‘lishi talab qilinadi (9-
rasm).