Universiteti a. A. Pulatov voleybol nazariyasi va

 
7-rasm.
O‘qituvchi-trenerning ko‘p qirrali loyixachilik funksiyasi 
 
2.7. Kommunikativlik funksiyasi 
 
Qayd etilganidek, trenerning kasbiy-pedagogik faoliyati shunchalik ser-qirra, 
mashaqqatli va keng qamrovli mehnat jarayoniga egaki, u nafaqat mashg‘ulotlar 
o‘tkazish, musobaqalarni boshqarish, ijod qilish, tayyorgarlik loyihalarini ishlab 
chiqish, kuzatuv, nazorat va tadqiqot olib borish ishlari bilan shug‘ullanadi, balki 
o‘z shogirdlari, hamkasblari, xorijiy mutaxassislar, kerak bo‘lsa ota-onalar bilan 
suhbatlar o‘tkazish, munosabatlar o‘rnatish, hisobotlar berish, OAVlari xodimlari 
savollariga javob berish tadbirlari bilan ham shug‘ullanadi. Unga ayrim vaqtlarda 

---

36 
o‘z shogirdlari (sportchilar), hamkasblari, “yuqori” rahbarlar bilan ham “til” 
topishishiga, balki murosaga kelishiga to‘g‘ri keladi. Ba’zida sport maktablari, 
klublar, federatsiyalar, homiylar va boshqa jamoat yoki davlat idoralaridan kerakli 
mablag‘ undirish, mashg‘ulot va o‘quv-mashg‘ulot yig‘inlari o‘tkazish joylarining 
moddiy-texnik ahvolini yaxshilash, anjom-uskuna va trenajyorlar bilan jamoani 
ta’minlash ishlariga ham trener “bosh-qosh” bo‘lishiga to‘g‘ri keladi. Buning 
uchun trenerda kommunikativ qobiliyat yaxshi shakllangan bo‘lmog‘i lozim, u 
o‘ziga xos diplomat (elchi) rolida ish yuritishi kerak bo‘ladi. 
Trener o‘zining kommunikativ mahorati orqali shogirdlariga ta’sir etish 
“tilini” topadi, ularning “ichiga”, “diliga” kiradi, vaziyat talab qilsa ularning ota-
onalari va yaqinlari bilan foydali natija uchun “dillashadi”, maslahatlar yoki 
tavsiyalar beradi. Buning uchun trenerda nutq va munosabat madaniyati, 
pedagogik va psixologik etika yuksak shakllangan bo‘lishi kerak (E.A. Seytxalilov, 
2006). Trenerning kasbiy-pedagogik faoliyati va uning shaxsiyatiga bog‘liq 
muammolar bilan shug‘ullanib kelgan bir qator mualliflar madaniy-ma’naviy 
tadbirlarni ustalik bilan o‘tkazish o‘quvchilarda (sportchilarda ham) umuminsoniy 
va axloqiy qadriyatlarni shakllanishiga turtki beradi, berilayotgan vazifalarga 
to‘g‘ri yondashish, mas’uliyatni sezish va shaxsni sayqal topishiga asos bo‘ladi, 
deb ta’kidlaydilar. 
Yuqorida muhokama etilgan fikr-mulohazalarga asosan shunday to‘xtamga 
kelish mumkinki, trenerning kommunikativ qobiliyati boshqa barcha kasbiy-
pedagogik funksiyalar bilan uzviy bog‘liqdir. Demak, bugungi trener jamoani turli 
musobaqalarga tayyorlash va uni yuksak natijalar cho‘qqisiga olib chiqishi uchun 
yuksak shakllangan barcha kasbiy-pedagogik funksiyalar bilan bir qatorda 
kommunikativ qobiliyat egasi bo‘lishi ham darkor. Trenerning aynan 
kommunikativ qobiliyati jamoa a’zolari o‘rtasida hamjihatlik, birdamlik, ham-
korlik, bir-birini qo‘llab-quvvatlash asosida ko‘zlangan maqsad va strategik 
vazifalarni foydali natija bilan hal qilish imkoniyatini yaratadi (7-rasm). 

---

37