Landshaft dizayni va interyer

83 
Talabalar tomonidan bajarilgan ishlardan namuna: 
 
 
Buxoro.Minorai Kalon ansambli.
Rahbar: professor Mahmudov V. M. Talaba: 
Bahodirova M.
 

---

84 
 
Noladagi Kirxa.
Rahbarlar: professor Mahmudov V.M.
Dotsent Zoyirov G‘.A. Talaba: Yusupova K.
 
 
LOYIHALASH ASOSLARI 
Loyihalash - ijodiy jarayon
Loyihalash murakkab jarayon bо‘lib, bu jarayon osonlik bilan kechmaydi. Har 
qanday inshootni xoh u kichik bir dam oladigan joy bо‘lsin, xoh u bir kichik dо‘kon 
bо‘lsin, xoh u turar – joy binosi, kinoteatr, teatr, zavod, fabrika va hokazo bо‘lsin, 
qо‘polroq qilib aytganda, uni о‘ylab topish kerak bо‘ladi. 
Me’moriy– fazoviy muhit tushunchasi mazmun va shakl mavjud, xususiy va 
umumiy ijtimoiy hodisalar kabi falsafiy kategoriyalarni о‘z ichiga oladi. 
Me’mor jamiyat taraqqiyoti qonunlariga asoslangan sun’iy me’moriy muhitni, u 
yoki bu tabiiy sharoit va funksiyalarga mо‘ljallangan ijtimoiy jarayonni rejalashtiradi, 
tashkillashtiradi va yaratadi. Tabiat va yaratilgan me’moriy muhit inson ongiga ta’sir 
etib, uning dunyoqarashini shakllantiradi. Bо‘lajak me’moriy ob’yektning g‘oyaviy– 
badiiy mazmuni va uning muayyan moddiy shaklining kompozitsion yaxlitligiga 
erishish yо‘lida me’mor qator malakaviy masalalarni ham hal qiladi.

---

85 
Me’mor yaratayotgan sun’iy muhit uni noqulay tashqi muhit ta’sirlaridan 
(sovuqdan, yomg‘ir, qor, shamol va h. k.lardan) asrab, insonning qulay sharoitda 
faoliyat kо‘rsatishini ta’minlashi kerak. Shuning uchun loyihalash jarayonida me’mor 
oldida shaharsozlik, kompozitsion, me’moriy– badiiy, rejaviy, funkcional, qurilish 
materiallari va qurilmalari, mustahkamlik va tejamkorlik, interyer va eksteryerlar 
bilan bog‘liq bо‘lgan qator masalalar kо‘ndalang bо‘lib turadi. 
Eksteryer (lot. tashqari) va interyer (lot. ichki) tushunchalari faqat binoning 
ichki va tashqi muhitini tashkil etish xususiyatlarini tasavvur etishni ham о‘z ichiga 
oladi. Inson va fazoviy muhit. Inson nimaniki yasasa, qilsa, ishlab chiqarsa, u ishni 
о‘z tanasining gavdasining о‘lchamlarining mutanosibligiga moslashtiradi. Chunki 
inson о‘zidan boshqa narsani bilgan emas, bilsa ham shu bilgan narsani о‘ziga 
solishtirish orqali uning о‘lchamlarini his qilgan. Undan tashqari inson, albatta, 
nimaniki qilsa, u о‘zining sharoitini yaxshilash, qulaylik yaratish, mehnatini 
osonlashtirish uchun harakat qilgan. 
Inson tanasining mutanosibligi bilan rassom va me’morlar Qadimgi 
Misrdayoqqiziqishni boshlaganlar. Buyuk me’mor va usta Le Korbyuzye bizning 
davrimizda mutanosiblik tizimini ishlab chiqdi. Ya’ni, bu tizim oltin kesma (золотое 
сечение) printsipiga asoslangan. Le Korbyuz’ye "Modulor" deb nomlangan bu 
tizimdan imoratlarni loyihalashda foydalangan. 
Demak, 2 – kursda talaba ilk bor mustaqil loyihalashga qadam qо‘yar ekan, u 
albatta yuqorida aytilgan tizimdan foydalana bilishi kerak. Inson, inshoot, xonaning 
о‘lchamlariga, shakliga ta’siri va shundan kelib chiqqan qonun – qoidalardan 
ayrimlarini misol tariqasida keltiramiz. 
Insonning gavdasi, tana a’zolari tuzilishi va о‘lchamlaridan kelib chiqarilgan 
inshootlarning ba’zi unsurlari, о‘lchamlariga e’tibor beraylik. Agar zinaning eni 
30sm, balandligi 15sm qilib olinsa odam zinadan chiqib tushishi oson bо‘ladi. 
Eshikni eni 60 sm.dan, bо‘yi 200sm dan kam olinmaydi. Kursining (stul) 
о‘tiriladigan sathi 45 sm balandlikda loyihalanadi. Stolning balandligi esa askari 75 
sm. qilib olinadi. 

---

86 
Bо‘lajak me’mor shu narsani hech qachon unutmasligi kerakki, har bir qurilgan 
imorat uning kichik unsurlarigacha inson uchun xizmat qiladi. Shuning uchun biz 
insonning yashashi va ijod qilishi uchun sharoit yaratishimiz kerak.