Landshaft dizayni va interyer

 
 
 
24 - pasm. Perspektiva qurishning "Arxitektorlar" usuli (burchakli perspektiva):
a) 
binoning tarhi va tarzi; b) binoning berilgan о‘lchamlaridan ikki marta kattalashtirib chizilgan
perspektivasi; S - kuzatuvchi; - kо‘rish burchagi; K - kartina tekisligi. 

---

80 
Sо‘ngra kartina asosidagi ushbu izlardan perpendikulyar о‘tkazib, kartina 
tekisligiga tushgan perpendikulyar 1 ga tarzdan olib о‘z balandligini qо‘yamiz. 
Shunda fokus nurlari binoni chegaralovi yon qirralarini kartina asosidagi izlaridan 
о‘tkazilgan perpendikulyar 2 va 3 bilan kesishib, kartinada bino umumiy massasining 
perspektivasini hosil qiladi. Bino elementlari: derazalar, balkonlar va eshiklarning 
perspektivasini ishlash uchun ularning haqiqiy balandliklarini tarzdan 1 –qirra 
о‘lchab qо‘yilib, fokus nuqtalari ushbu elementlarning kartina asosidagi izlaridan 
о‘tkazilgan perpendikulyar bilan kesishib, bino massasida ularning о‘rni va 
perspektivasini tasvirlaydi. Odatda, perspektiva ortogonal proyeksiyalar (tarh va tarz) 
о‘lchamlariga nisbatan – yoki 3, 4 marotaba kattaroq о‘lchamlarda quriladi. Buning 
uchun oldin perspektiva qurib olinib, keyin uni istalgan marta kattalashtirish yoki 
ortogonal chizmalar о‘lchamlarini kartinaga kattalashtirib qо‘yish usullaridan 
foydalaniladi.
Biz yuqorida perspektivani ikki fokus nuqtasi va bino tomonlariga nisbatan 
burchakli joylashgan kartina tekisligi yordamida qurishni bayon etdik. Shu nuqtai 
nazardan bu uslubni adabiyotlarda burchakli perspektiva deb ham atashadi. Biroq, 
me’moriy loyihalash amaliyotida perspektivani bir yoki uch fokusdan foydalanib 
qurish usullari ham mavjuddir. 
Agar kartina tekisligi ob’yekt asosiy sirtlarining biriga paralleljoylashsa, frontal 
perspektiva hosil bо‘ladi. Uni qurish ikki fokus burchakli perspektivaga kо‘ra 
soddaroqdir, chunki u bir fokus orqali quriladi. Frontal perspektiva, odatda, 
interyerlarni, ichki hovlilar, kо‘chalar perspektivasini hamda ichki muhitli ochiq 
fazoviy kompozitsiyalarni qurishda keng qо‘llaniladi. 
Bino yoki interyerni frontal perspektivasini qurishda gorizontal qarash burchagi 
30–60
o
chegarasida bо‘lishi kerak. Kartina tekisligining frontal holatida ob’yektga 
qarash nuqtasi ob’yekt tarhining simmetrik nuqtasida joylashishi tabiiyholdek bо‘lib 
tuyilsada, biroqqarash nuqtasining bunday joylashuvida ob’yekt perspektivasi 
chiroyli chiqmaydi. Shuning uchun ham qarash nuqtasining joyini tanlashda uni 
ob’yektning simmetrik о‘qiga nisbatan о‘ng yoki chap tomonga, ob’yekt kengligining
uchdan biri qismigacha siljitish tavsiya etiladi.

---

81 
Biroq, kartina tekisligining holati о‘z holicha qoladi. Uch fokusli perspektiva, 
odatda, baland, kо‘p qavatli binolarni tasvirlashda qо‘llanadi. Chunki bunday 
binolarda nafaqat gorizontal chiziqlar, balki vertikal parallel chiziqlar (qirralar) 
perspektivasi ham sezilarli darajada bо‘ladi. Darhaqiqat, biz kо‘chada yurib baland 
binolarga qarar ekanmiz, ularning yuqoriga qarab torayib boruvchi perspektivasini 
kо‘ramiz. 
Shu boisdan, bunday binolar perspektivasini qurishda uchinchi fokus nuqtasidan 
ham foydalanish tavsiya etiladi. Ushbu usul adabiyotlarda qiya kartinali perspektiva 
deb ataladi. Bu usulda yuqorida ta’kidlaganimizdek, ufq chizig‘i "qush parvozi" 
balandligida olinadi. Bu holatda ham avval qarash nuqtasi tanlab olinib, rejada 
kartina tekisligining holati aniqlanadi. Sо‘ngra, rejada kartina tekisligiga parallel 
chiziqli kvadrat yacheykalaridan tuzilgan yacheyka chizib olinadi. Xuddi shunda tо‘r 
perspektiv kо‘rinishi ham quriladi. Bunda kvadrat diagonalidan foydalaniladi. 
Perspektivasi chizilayotgan shaharsozlik ob’yektining masshtabi va xususiyatlaridan 
kelib chiqib kvadrat tо‘r tomonlari 2, 5, 10, 15 metrga teng qilib olish tavsiya etiladi. 
Tо‘r chiziqlari turli tomonlar bо‘yicha xarflar va sonlar bilan belgilanadi. Ortogonal 
rejadagi nuqtalar, binoni barcha qirralari perspektiv tо‘rda о‘z joyiga kо‘chiriladi.