Юлдашeв А. Сирожиддинов И. Хусаинов М

Саноқ комиссияси таркиби камида уч кишидан иборат бўлиши лозим. Овоз 
берувчи акциялар эгалари сони беш юздан ортиқ бўлган жамиятда саноқ 
комиссияси вазифалари жамиятнинг ихтисослаштирилган реестр 
сақловчиси зиммасига юкланиши мумкин.
Юқорида санаб ўтилган молиявий назоратни амалга оширишга 
дахлдор бўлган органлар орасида аудиторнинг алоҳида мавқега эга 
эканлигини 
таъкидлаш 
лозим. 
Аудит 
акциядорлик 
жамиятида 
мулкдорларнинг буюртмаси асосида ўтказилади, чунки аудиторнинг 
номзодини акциядорлар умумий йиғилиши тасдиқлаши лозим. Шундай экан, 
ёлланма хизмат сифатида аудит корхона хўжалик фаолиятининг ички 
назорат қилинишини билдиради. Айни пайтда ўзининг расмий мақомига 
кура аудит молиявий ахборотдан манфаатдор ташқи фойдаланувчиларнинг 
манфаатларини ҳимоя қилиши ҳам талаб этилади. Бу томондан аудит 
корхонага нисбатан ташқи молиявий назорат бўлиб майдонга чиқади.
Корхона фаолиятини ташқаридан молиявий назорат қилиш солиқ 
органлари, тижорат банклари, божхона органлари, қимматли қоғозлар 
бозорини мувофиқлаштирувчи ва тартибга солувчи орган, ночор корхоналар 
ишлари бўйича давлат органлари томонидан ҳам амалга оширилади. Булар 
орасида солиқ назорати ва банк назорати марказий ўрин эгаллайди. 
Солиқ органлари томонидан қуйидагилар назорат қилинади: 
- давлат олдидаги корхонанинг солиқлар ва мажбурий тўловлар бўйича 
мажбуриятларининг тўла ҳажмда ва ўз вақтида бажарилиши; 

---

240 
- бухгалтерия ҳисобида корхона даромадлари ва харажатларининг, мол-
мулкнинг тўғри ва тўла акс эттирилиши; 
- нақд пул тушумининг ўз вақтида ва тўла ҳажмда банкка 
топширилиши; 
- тўлов интизомига риоя этилиши, дебитор ва кредитор қарзлар бўйича 
амалдаги қонунчиликка риоя этилиши; 
- ходимларга иш ҳақининг ўз вақтида берилиши; 
- экспорт-импорт операциялари тартибига ва валюта қонунчилигига 
риоя этилиши. 
Банк назорати ҳам солиқ назоратида белгиланган деярли барча
йўналишларни қамраб олади. Банклар бундан ташқари корхона билан кредит 
муносабатларига ҳам киришишлари мумкин. Шу билан боғлиқ ҳолда банк 
кредитнинг мақсадли ишлатилишини назорат қилади ҳам корхона молиявий 
аҳволининг мониторингини олиб боради.