Юлдашeв А. Сирожиддинов И. Хусаинов М

4. Капитал баҳоси концепцияси – у ёки бу молиялаштириш манбасига 
хизмат кўрсатиш фирма учун бир хилда кечмайди. Натижада капитал 
баҳоси ҳар бир манбани фаолиятини таъминлаш учун керакли харажатларни 
қоплаш ва зарар кўрмаслик мақсадида минимал даражадаги даромадга эга 
бўлади. 
Капитал баҳосини миқдорий баҳолаш инвестиция лойиҳаларини 
таҳлил қилишда ҳамда муқобил вариантларни танлашда асосий ўринни 
эгаллайди. 
5. Капитал бозорининг самаралилик концепцияси– молиявий 
бозорлардаги операциялар (қимматли қоғозлар билан), нинг хажми
қимматли қоғозлар қиймати жорий нархларга қанчалик мувофиқ келишига 
боғлиқ. Бозор баҳоси кўп факторларга, шу жумладан маълумот ва 
ахборотларга ҳам боғлиқ бўлади. Ахборотлар оқими энг асосий 
факторлардан ҳисобланади, бундан ташқари ахборотларнинг қанчалик 
тезкорлик билан нархларга таъсир кўрсатишини бозор самарадорлигини 
ўзгаришига олиб келади. 
Бу ерда “самарадорлик” термини иқтисодий маънода эмас, балки 
ахборотларга нисбатан қўлланилган, яъни бозор самарадорлиги унинг
ахборотларга бойлиги ҳамда бозор иштирокчиларига уни етиб бориши 
билан боғлиқ. Бозорни ахборот самарадорлигига етишиши учун қуйидаги 
шартлар амалга ошиши лозим: 
- бозор кўп миқдордаги харидор ва сотувчиларга мавжудлиги 
хусусиятига эга; 
- бозорда ахборотлар барча субъектларга бир вақтда тарқалади ва
уларни олиш учун харажат қилиш шарт эмас; 

---

24 
- битишувларни амалга ошириш учун транзакцион сарфлар мавжуд 
эмас, яъни шартномалар тузиш учун тусиқлар, солиқлар ва бошқа факторлар 
йўқ; 
- алоҳида юридик ҳамда жисмоний шахслар ўртасида тузиладиган
шартномалар, бозордаги умумий баҳоларга таъсир кўрсатмайди; 
- бозорнинг барча субъектлари рационал равишда кутилаётган фойдани 
максимал даражага кўтариш учун харакатланади; 
- қимматли қоғозлар билан савдо қилишда ортиқча даромад олишни 
имкони йўқлиги, яъни бозорнинг барча қатнашчилари истиқболдаги 
натижани тенг эҳтимолли тарзда тузади. 
Самарали бозорнинг ўзига хос икки хусусияти мавжуд: 
1. Бу бозордаги инвестор инвестицион капитал доирасида белгиланган 
таваккалчилик даражасидаги ўртача даромаддан кўпроқ фойда олиш учун 
асосланган имкониятга эга эмас. 
2.Инвестиция қилинган капиталнинг даромадлилик даражаси – бу 
таваккалчилик даражасининг функцияси ҳисобланади. Бу бозорни 
самарадорлик концепцияси амалиётда 3 турдаги самарадорлик даражаси 
билан намоён бўлади: 
1) паст даражадаги; 
2) ўртача даражадаги; 
3) кучли даражадаги. 
Паст даражадаги самарадорлик шаротида акцияларни жорий баҳоси 
ўтган даврдаги бахолар динамикасини ўзида тўлиқ акс эттирадиБунда 
нархлар динамикасининг статистикасига қараб курсларни ошиши ёки 
пасайишини асосли равишда аввалдан тахминлаштириб бўлмайди.