Юлдашeв А. Сирожиддинов И. Хусаинов М

 
 

---

208 
XII БОБ. ХЎЖАЛИК СУБЪЕКТЛАРИДА ПУЛ ОҚИМЛАРИНИ
БОШҚАРИШ 
 
12.1. Пул оқимларни бошқаришнинг моҳияти 
Пул оқимларини бошқариш зарурияти биринчи навбатда қуйидаги 
ҳолатлар билан боғлиқ: 
1) корхона жорий фаолиятини олиб бориш нуқтаи назаридан пул 
маблағлари энг муҳим роль ўйнайди, чунки хўжалик жараёнларидаги ҳар 
қандай ресурслар етишмовчилигини пулни ишга солиш орқали ҳал этиш 
мумкин, яъни пул универсал ресурс бўлиб майдонга чиқади: 
2) фойда ва пул маблағлари битта нарса эмас, фойда олиб ишлаётган 
корхона ҳам пул маблағларига эга бўлмаса ёки пул етишмовчилиги мавжуд 
бўлса жиддий қийинчиликларга дуч келади. Хўжалик ҳаётида эҳтиёжларни 
фойда эмас, балки пул маблағлари қондиради; 
3) корхона фаолияти самарадорлигини режалаштириш, назорат қилиш ва 
баҳолаш учун пул киримлари ва чиқимларининг асосий ҳажмларини 
фаолиятнинг қайси йўналашлари ҳосил қилаётганлигини билиш лозим. 
Корхонада фойда билан пул оқимлари ҳаракатининг ўзаро мувофиқ 
келмаслиги молиявий ҳисоботларни тайёрлашда қўлланиладиган 
усулларнинг хусусиятлардан ҳам келиб чиқади. Фойдани аниқлашда ҳали 
тўлаб берилмаган, лекин харидорларга етказиб берилган маҳсулот қиймати 
даромад деб тан олинади. Натижада фойда ҳосил бўлади, лекин унга 
мувофиқ келадиган пул тушуми ҳам мавжуд бўлмайди. Албатта корхонада 
пул маблағлари етишмовчилиги уларнинг ноўрин сарфланиши ёки 
мажбуриятлар муддатлари ва ҳажмларини пул тушумлари муддатлари ва 
ҳажмларига мувофиқ келмаслиги туфайли ҳам содир бўлиши мумкин барча 
ҳолларда корхоналардаги пул оқимлари тўғрисида тасаввурга эга эга бўлиш, 
бу оқимларни башоратлаш ва режалаштириш муҳим аҳамият касб этади. 
Бу вазифалар бажарилишининг ахборот базасини таъминлаш 
мақсадида корхоналар молиявий ҳисоботлари таркибида пул оқимлари 
тўғрисидаги ҳисобот бўлиши лозимлиги қонунчиликда белгилаб қўйилган 
Ўзбекистон Республикасида унинг мазмуни ва таркибий тузилиши 9-сонли 
Бухгалтерия ҳисоби миллий стандартида кўрсатиб берилган.