|
To’rtqutblikning
T
-simon almashlash sxemas
i
T
-simon almashlash sxemasi uchun to’rtqutblik koeffitsiyentlarini aniqlaymiz
(2.49-rasm, b). Kirxgof qonunlariga ko’ra:
,
2
2
2
1
1
3
1
1
1
U
Z
I
Z
I
U
Z
I
U
(2.6)
.
3
2
2
2
2
3
3
2
3
2
1
Z
U
Z
I
I
Z
U
I
I
I
I
(2.7)
(2.7) ifodani (2.6) tenglamaga qo’yib quyidagini hosil qilamiz:
,
1
2
2
3
2
1
2
1
2
2
3
1
1
I
B
U
A
Z
Z
Z
Z
Z
I
U
Z
Z
U
bu yerda
.
,
1
3
2
1
2
1
3
1
Z
Z
Z
Z
Z
B
Z
Z
A
(2.7) tenglamani quyidagicha o’zgartiramiz:
,
1
1
2
2
3
2
2
2
3
1
I
D
U
C
Z
Z
I
U
Z
I
bu yerda
.
1
,
1
3
2
3
Z
Z
D
Z
С
Yuqoridagi ifodalardan ko’rinib turibdiki,
B
koeffitsiyent qarshilik birligida,
C
-o’tkazuvchanlik birligida bo’lib,
A
va
D
koeffitsiyentlar esa o’lchovsiz
kattaliklar hisoblanadi. Simmetrik to’rtqutbliklarda
2
1
Z
Z
bo’lib,
D
А
shart
bajariladi.
Agar to’rtqutblik koeffitsiyentlari ma'lum bo’lsa, u holda
T
-simon almashlash
sxema parametrlari quyidagicha aniqlanadi:
.
1
,
1
,
1
3
2
1
C
Z
C
D
Z
C
A
Z
Oxirgi munosabatlardan quyidagicha xulosa chiqarish mumkin: to'rtqutblik
kirish va chiqish qismalari o'zaro almashtirilsa,
B
vа
C
koeffitsiyentlar
ELEKTROTEXNIKANING NAZARIY ASOSLARI
113
o'zgarmaydi, ammo tenglamalarda
A
va
D
koeffitsiyentlar o'rni almashib keladi,
ya'ni:
I
A
U
C
I
I
B
U
D
U
.
,
1
1
2
1
1
2
(2.8)
To’rtqutblikning
П
-simon almashlash sxemasi
П
-simon almashlash sxemasi uchun Kirxgof qonunlari asosida
quyidagi tenglamalarni yozish mumkin (2.49-rasm, v):
,
2
6
2
2
22
12
I
Z
U
I
I
I
,
1
2
2
4
2
6
4
2
2
4
2
6
2
2
4
12
1
I
B
U
A
Z
I
Z
Z
U
U
Z
I
Z
U
U
Z
I
U
(2.9)
bu yerda
.
,
1
4
3
4
Z
B
Z
Z
A
.
1
1
2
2
5
4
2
5
6
6
5
4
2
2
6
2
5
4
2
6
4
5
2
2
6
2
5
1
12
11
1
I
D
U
C
Z
Z
I
Z
Z
Z
Z
Z
U
I
Z
U
Z
Z
I
Z
Z
Z
U
I
Z
U
Z
U
I
I
I
Oxirgi tenglamadan:
.
1
,
1
1
5
4
5
6
4
5
6
5
6
6
5
4
Z
Z
D
Z
Z
Z
Z
Z
Z
Z
Z
Z
Z
С
O’z navbatida agar
D
C
B
A
,
,
,
koeffitsiyentlar ma'lum bo’lsa, u holda
П
-
simon almashlash sxemasi parametrlari quyidagicha topiladi:
.
1
,
1
,
6
5
4
A
B
Z
D
B
Z
B
Z
Agar
6
5
Z
Z
shart bajarilsa, unda to’rtqutblik simmetrik bo’lib,
D
A
bo’ladi.
To’rtqutblik koeffitsiyentlarini tajriba yordamida aniqlash
Passiv to’rtqutblik kompleks koeffitsiyentlarini tajriba yordamida aniqlash
mumkin. Buning uchun to’rtqutblik parametrlari qiymatlari va elementlarining
ulanish sxemasini bilish shart emas.
ELEKTROTEXNIKANING NAZARIY ASOSLARI
114
D
C
B
A
,
,
,
koeffitsiyentlarni topish formulalarini salt ish va qisqa tutashish
tajribalari natijalariga asoslanib hosil qilish mumkin. Tajriba o’tkaziladigan sxema
2.50-rasmda keltirilgan.
1.
To’rtqutblik kirish qismalari manbaga ulangan holat uchun salt ish
tajribasi
. Qarshiligi rostlanadigan rezistor
R
yordamida to’rtqutblik
kirishiga
U
2nom
kuchlanishga teng bo’lgan kuchlanish beriladi va
o’lchov asboblari yordamida
U
10
,
I
10
va
10
lar aniqlanadi. Salt ish
rejimida
I
20
=0
bo’lganligi sababli (2.4) va (2.5) tenglamalar quyidagi
ko’rinishda yoziladi:
2.50-rasm
.
.
,
2
2
10
10
10
10
10
2
10
2
10
1 0
C
A
U
U
C
A
е
I
U
I
U
Z
U
C
I
U
A
U
n
n
j
n
n
(2.10)
2.
To’rtqutblik kirish qismalari manbaga ulangan holat uchun qisqa tutashish
tajribasi
. Bu tajribani o’tkazish uchun to’rtqutblik chiqish qismalariga ampermetr
ulab uning kirishiga shunday kuchlanish beramizki, bunda to’rtqutblik chiqishidagi
tok
I
2nom
ga teng bo’lsin. O’lchov asboblari yordamida
U
1q
,
I
1q
vа
1q
larni
topamiz. Qisqa tutashish rejimida
U
2q
=0
bo’lganligi sababli (2.4) va (2.5)
tenglamalar quyidagi ko’rinishda yoziladi:
,
,
2
1
1
1
n
q
q
I
D
I
I
B
U
bundan
D
B
I
I
D
В
e
I
U
I
U
Z
n
n
j
q
q
q
q
q
q
.
2
2
1
1
1
1
1
1
(2.11)
3.
To’rtqutblik chiqish qismalari manbaga ulangan holat uchun salt ish
tajribasi
. To’rtqutblik 2-2' chiqish qismalariga shunday kuchlanish beramizki,
ELEKTROTEXNIKANING NAZARIY ASOSLARI
115
bunda kirish qismalaridagi kuchlanish
U
1nom
ga teng bo’lsin. O’lchov asboblari
yordamida
U
20
, I
20
vа
20
ni yozib olamiz. Salt ish rejimida
I
10
=0
bo’lganligi
uchun (2.8) tenglamalar quyidagicha yoziladi:
.
,
1
20
1
20
n
н
U
С
I
U
D
U
To’rtqutblikning chiqish qismalari tomonidan kirish qarshiligi:
C
D
U
U
C
D
e
I
U
I
U
Z
n
n
j
.
1
1
20
20
20
20
20
2 0
(2.12)
4.
To’rtqutblik chiqish qismalari manbaga ulangan holat uchun qisqa
tutashish tajribasi
. (2.8) tenglamalar
U
1q
=0
bo’lganda
.
,
1
2
1
2
n
q
n
q
I
А
I
I
B
U
Kirish qarshiligi:
A
B
I
I
А
В
e
I
U
I
U
Z
n
n
j
q
q
q
q
q
q
.
1
1
2
2
2
2
2
2
(2.13)
(2.10)...(2.13) tenglamalar o’zaro
Z
Z
Z
Z
q
q
20
2
10
1
/
/
munosabat bilan
bog'langanligini inobatga olsak, unda
D
C
B
A
,
,
,
koeffitsiyentlarni topish
mumkin. (2.10)...(2.13) tenglamalarni
1
C
В
D
A
tenglama bilan birgalikda
yechib, quyidagilarni hosil qilamiz:
Z
C
D
Z
A
C
Z
A
B
Z
Z
Z
А
q
q
.
,
,
,
20
10
2
2
20
10
Shunday qilib, to’rtqutblikning
D
C
B
A
,
,
,
koeffitsiyentlarini aniqlash
uchun yuqorida keltirilgan tajribalardan uchtasini, simmetrik to’rtqutblik uchun esa
ikkitasini o’tkazish kifoya.
Do'stlaringiz bilan baham: |
