O'zbekiston respublikasi oliy va o'rta maxsus ta'lim vazirligi toshkent temir yo'l muhandislari instituti Toshkent irrigatsiya va melioratsiya instituti amirov s

To’rtqutblikning salt ishlash va qisqa tutashishi 
(2.4) va (2.5) tenglamalardan ko’rinib turibdiki, to’rtqutblik kirishidagi 
kuchlanish ham tok ham ikkita tashkil etuvchidan iborat bo’lib, ulardan biri 
U
2
kuchlanishga, ikkinchisi esa 
I
2
tokka proporsional. 
To’rtqutblikning ikkita: 
salt ish
va 
qisqa tutashish
chegaraviy rejiminlarini 
ko’rib chiqamiz. Salt ish rejimida to’rtqutblik chiqishidagi kuchlanish uning 
normal ish rejimidagi nominal kuchlanishga, qisqa tutashish rejimida to’rtqutblik 
chiqish toki normal ish rejimidagi tokka teng qilib olinadi: 
.
,
,
,
2
1
2
10
2
1
2
10
I
D
I

U
C
I

I
B
U

U
A
U
q
q




(2.14) 
(2.14) va (2.8) tenglamalarni o’zaro taqqoslab,
1
U

kuchlanish va 
1
I

tok 
salt ish va qisqa tutashish rejimlaridagi mos ravishda kuchlanishlar va toklar 
yig'indisiga tengligiga ishonch hosil qilish mumkin, ya'ni: 
.
,
1
10
2
2
1
1
10
2
2
1
q
q
I
I
I
D
U
C
I

U
 
U
I
B
U
A
U









---

ELEKTROTEXNIKANING NAZARIY ASOSLARI 
116 
Shunday qilib, to’rtqutblik kirish qismidagi kuchlanish va tokni salt ish va 
qisqa tutashish rejimlari natijalarini ustma-ustlab aniqlash mumkin. 
Katta quvvatli elektrotexnik qurilmalarni sinovdan o’tkazishda ustma-ustlash 
prinsipini qo’llash alohida ahamiyatga ega. Chunki salt ish va qisqa tutashish 
tajribalarini o’tkazishda yuklama rejimidagiga nisbatan ancha kam quvvatli 
energiya manbaini talab qiladi va bunda elektrotexnik qurilmalarni sinovdan 
o’tkazishda katta miqdorda elektr energiya tejaladi.