Tibbiyot instituti talabalari uchun

15.14.1. To’satdan o’limning genezi va sabablari
To’satdan o’limga har xil kasalliklar olib kelishi mumkin. Istagan kasallik 
ma’lum sharoitda to’satdan o’lim bilan tugallanishi ma’lum. Biroq, bir kasallik 
juda ko’p to’satdan o’limga sababchi bo’lsa, boshqalari juda kam o’limga olib 
keladi. 
Yosh bolalarda, ayniqsa hayotning birinchi yilida ko’pincha nafas olish 
organlari kasalliklari, jumladan o’tkir virusli yoki kamroq bakterial respirator 
infektsiyalaridan o’lim sodir bo’ladi. Bunday kasalliklar yosh bolalar dastlabki 
521

---

yoshida barcha to’satdan o’limning 70-80 foizini tashkil qiladi. Odatda 
kasallikning qandaydir klinik belgilari kuzatilmaydi, biroq ko’pincha o’lguniga 
qadar bola tana harorati ko’tarilib, burnidan shilimshiq modda ajraladi, nafas olishi 
qiyinlashadi, tinchsizlanadi, emmaydi hamda boshqa belgilar paydo bo’ladi.
O’smirlik va yoshlik davrida to’satdan o’limning sababchisi endokarditlar, 
har xil etiologiyali miokarditlar, ko’pincha revmatik xarakterga ega bo’ladi va 
nihoyat, yurakning tug’ma nuqsonlari hisoblanadi.
Katta kishilar va keksalarda to’satdan o’limning asosiy sababchisi yurak-qon 
tomir kasalligi hisoblanadi. Bular orasida eng ko’p tarqalgani ateroskleroz va 
gipertoniya kasalligidir. Asosan bu kasalliklar kattalar to’satdan o’limining 85-90 
foizini tashkil qiladi. Bunda o’limning to’g’ridan to’g’ri sababchisi ko’pincha 
yurakning o’tkir koronar etishmovchiligi, miokard infarkti va bosh miyaga qon 
quyilish hisoblanadi.