Tibbiyot instituti talabalari uchun

15.14. To’satdan o’limda murdani sud tibbiyotida tekshirish
Agar xuddi sog’lomga o’xshab ko’ringan odam birdaniga o’lib qolsa, 
shuningdek yashirin kasallik yoki o’tkir rivojlanadigan kasallikdan keyin 
favqulotda o’lim sodir bo’lsa bunga to’satdan o’lim deyiladi.
Shunday qilib, to’satdan o’lim 3 ta asosiy belgi bilan xarakterlanadi. 
Birinchidan, u jarohatlanish oqibatidan emas, balki qandaydir yashirin o’tadigan 
yoki o’tkir kasallikdan, ikkinchidan, u juda tez, to’satdan, bir necha sekund, daqiqa 
va soatlar ichida, uchinchidan, to’satdan o’lib qolishi hollarda. N.M.Dementeva 
(1974) to’satdan o’limda doimo zo’raki o’limga shubha tug’ilishini ko’rsatadi.
Haqiqatdan ham, to’satdan o’lim, ayniqsa yosh bolalarda va shuningdek 
o’smirlar va katta odamlarda soppa sog’ holida uchrasa atrofdagilarga og’ir 
tassurot qoldiradi hamda ko’pincha zo’raki o’limga shubha tug’iladi. Masalan, 
zaharlanish, elektr toki bilan zararlanish, cho’kish va boshqalar.
Ba’zan murda topilgan joyni holati zo’raki o’lim haqida fikrlashning 
sababchisi bo’ladi. Bunda murda atrofida har xil poroshoklar, suyuqliklar 
qoldig’ini topilishi, ochiq elektr simini ko’rinishi va buni katta elektr toki 
kuchlanishi bilan ulanganligi, murdani suvda, masalan, vannada topilishi bunday 
fikrlashga olib keladi. To’satdan o’lganda ba’zan vrachlar shaniga va oldin 
davolanib ketgan kasalxona xodimlari nomiga o’z vaqtida tashxis qo’yilmaganligi, 
520

---

tibbiy yordamni ko’rsatilmaganligi yoki noto’g’ri berilganligi to’g’risidagi har xil 
ayblashlar paydo bo’lishi mumkin. Shuning uchun ham to’satdan o’limda murdalar 
patologoanatomik emas, balki zo’raki o’limni sababini aniqlash uchun sud tibbiy 
tekshiriladi.
O’z uyida surunkali kasalliklar bilan uzoq kasallanib yotgan bemorlar o’lib 
qolgan taqdirda, xuddi to’satdan o’lgan odamlarning o’ligi singari hatto zo’raki 
o’limga shubha bo’lmasa ham murdani sud tibbiyoti tekshiruvi uchun jo’natiladi. 
Bunday hollarda murdani sud tibbiyotida tekshiruvda o’limning sababi aniqlaniladi 
va murdaning qarindoshlariga o’lganlik haqidagi vrachning guvohnomasi beriladi.
Agar bunday kasalni kuzatuvchi davolovchi vrach, bemor o’lib qolganda, 
o’zi o’lganligi haqida guvohnoma tuzishi mumkin. Bunda murdani sud tibbiyotida 
kesib ko’rish umuman talab qilinmaydi. Sud tibbiyoti xodimining bunday ishlarni, 
ayniqsa, umumlashtirilgan holdagi natijalari sog’liqni saqlash organlari uchun 
muhim ahamiyatga egadir. Bemorni uyida davolash va kasallikni tashxisida yo’l 
qo’yilgan barcha kamchiliklar, ambulatoriya, tez va shoshilinch tibbiy yordamlarni 
tashkil qilishdagi kamchiliklarni ekspert tomonidan aniqlanilgach, davolash-
nazorat komissiyasi yoki kliniko-anatomik konferentsiyada muhokama qilinadi.
Shunday qilib, sud tibbiyoti eksperti sog’liqni saqlash organlariga topilgan 
kamchiliklarni bartaraf qilishda hamda davolash-proflaktika ishlarini yaxshilashda 
ko’maklashadi.