Tibbiyot instituti talabalari uchun

Yoshni aniqlash ekspertizasi mumkinligi.
Tirik shaxslarning yoshini 
401

---

aniqlash hayotining aniq yillari bilan bog’langan holda organizmning taraqkiyoti 
yoki rivojlanishining tashqi ko’rinishini o’rganish orqali bajariladi. Bunda teri 
koplamasining holati, ayniqsa, yuzida ko’zga tashlanadi. Shuningdek, ikkilamchi 
jinsiy belgilarning rivojlanishi, tishlarining holati, ularning eskirish darajasi va 
boshqalar kuzatiladi.
Ko’zdan kechiriluvchini yoshiga bog’liq holatda yuqorida keltirilgan 
belgilar ekspertiza uchun har xil darajada foydali bo’lishi mumkin. Organizmni 
rivojlanish davrida antropometrik ko’rsatkichlar, ikkilamchi jinsiy belgilarning 
paydo bo’lishi, sut tishlarining holati to’g’risidagi ma’lumotlar katta ahamiyatga 
egaligini ta’kidlash zarurdir. Hayotining ancha kechki davrlarida yuqoridagi 
belgilar uncha muhim ahamiyatga ega bo’lmay, balki tishlarining holatini terini 
burishish belgilari, sochning o’zgarishi (oqarishi, tushib ketishi) ni tekshirishni 
ahamiyati oshadi.
Yoshini aniqlash uchun albatta suyak apparatini rentgenografik tekshiruvdan 
o’tkaziladi. Ko’pincha panja suyaklari va bo’g’imlari, bilak suyaklari, boldir va 
oyoq suyaklari ko’zdan kechiriladi. Organizmni tabaqalanish va o’sish davrida 
yoshni aniqlashda rentgenologik diagnostika usuli ayniqsa foydali hisoblanadi.
Yoshni aniqlash faqatgina tirik shaxslardagina emas, balki shaxsi noma’lum 
murdani yoshini aniqlashda ham muhim ahamiyatga egadir. O’lgandan keyin 
murdaning tashqi ko’rinishi o’zgarganda, murda chirigan va tanasi umuman 
yumshoq to’qimalardan yalang’alanganda suyaklarni rentgenologik tekshirish usuli 
nihoyatda katta ahamiyat kasb etadi. Bundan tashqari, kalla suyagi chiziqlarining 
bitish darajasi, tishlarining o’zgarishi, suyak-miyasi kanali o’lchamlari, suyak 
g’ovak moddasining o’zgarish xarakteri aniqlaniladi.
Odamning hayoti davomida bir necha yoshlik davri ajratiladi: yoshlik davri 
(14 yoshgacha), o’smirlik (14 yoshdan 20 yoshgacha), yigitlik (21-30 yoshlar), 
etilganlik (31-45 yoshlar), o’rta yosh (45-59 yosh), qarilik yoshi (60-74 yosh), 
keksayganlik (75 va yuqori yosh) yoshlar bu davrlarga kiradi. Ko’rsatilgan yosh 
guruhlari chegarasi ancha shartli va individual hisoblanadi. Bir davr ikkinchi 
davrga sekin-asta o’tib boradi.
402

---

Odamning rivojlanishi va keksayishi ko’pgina endogen va ekzogen 
faktorlarga bog’liq bo’lib, bular odamning tashqi ko’rinishiga aloqador bo’lib, 
yoshini aniqlashni qiyinlashtiradi. Bunga hayot uchun yoqimsiz sharoitlar, ish 
faoliyatining xarakteri, professional xavfliligi, kasalliklar, zararli odatlar 
(alkogolizm, narkomaniya va boshqalar) kiradi.
Ma’lum biologik kalendar yoshiga to’g’ri kelmaslik har xil turdagi endokrin 
buzilishlar bilan bog’langan bo’lishi mumkin.
Keyingi 15-20 yil yosh bolalar va o’smirlarda yoshini aniqlash qiyinligi 
o’sish jarayonini tezlashuv holati bilan bog’liqdir. Ovqatlanish va hayot 
sharoitining yaxshilanishi natijasida, shuningdek boshqa faktorlar ta’sirida ularning 
fizik rivojlanishi ancha yaxshilanib jinsiy etilishi ham tezlashadi.
Tana skeletining suyaklanish muddati 1-2 yilga tezlashganligi uchun qiz 
bolalarning o’sishi hozirgi davrda ko’pincha 16-18 yoshlarda, o’smirlarda esa 18-
19 yoshida to’xtashligi ko’zga tashlanmoqda.