Tibbiyot instituti talabalari uchun

10.5. Qaysi qurollardan otilganlikni aniqlash
O’q otar qurollari bilan jarohatlanishni aniqlashda ko’pincha faqatgina 
qurolning turini aniqlabgina qolmasdan, balki uning qaysi quroldan otilganligini 
ham bilishga to’g’ri keladi. Odatda bunday savollarni echish uchun maxsus 
usullardan foydalanuvchi kriminalistik ekspertiza tayinlaniladi. Ayrim hollarda 
qaysi qurollardan otilganlikni bilish maqsadida sud tibbiyoti eksperti kriminalist 
ishtirokida kompleks ekspertiza o’tkazadi. Shuning uchun ham sud tibbiyoti 
eksperti qurolning ayrim turi va aniq qaysi quroldan otilganligini bilishligiga 
to’g’ri keladi. Bu o’z navbatida unga murdani ko’zdan kechirish va kesib ko’rishda 
to’g’ri yo’lni tanlash, kiyimlarini tekshirish, qo’shimcha tekshirish uchun material 
olishda va boshqalarda ko’maklashadi.
191

---

Qurolning turi quyidagilarga qarab aniqlanilishi mumkin:
1. Jarohatlanish xarakteriga ko’ra.
Masalan, agar tanada ko’pgina o’q otar qurollari tomonidan etkazilgan 
yaralar bo’lib, bular bir-biriga nisbatan birin ketin joylashgan bo’lsa, avtomatik 
qurollar yordamida etkazilgan yara haqida ma’lumot beradi.
2. Qurol og’zi tamg’asiga qarab (shtantsmarka); bunda qurolning har bir 
turiga xos tamg’a kuzatiladi.
3. O’qni yorib kirish xususiyatiga ko’ra.
Masalan, boshidagi kalla suyagining va bosh miya moddasining 
jarohatlanishi tirab otish yoki yaqin masofadan kuchli qurol (miltiq, karabin, ovchi 
quroli) dan otilganligidan darak beradi.
4. Yaraning o’lchami va suyakning jarohatlanishiga ko’ra.
Shuni aytish zarurki, ko’pincha o’q otar qurollari bilan jarohatlanish 
o’lchamlari o’qning kalibriga to’g’ri kelmaydi, chunki otish paytida teriga o’q 
tekkach, u biroz cho’ziladi va keyinchalik qisilib qolganligi uchun ham teridagi 
kirish teshigining hajmi o’qning kalibriga nisbatan kichik bo’lib qoladi. Bu 
jihatdan yassi suyaklardagi jarohatlanish katta ahamiyatga ega, chunki bunda hosil 
bo’lgan jarohatlanishning kalibri o’q kalibriga yaqinlashadi.
5. O’q dori donachalari shakli va o’lchamiga ko’ra, chunki qurollarning 
ayrim turlari patronlarida o’q dorining alohida o’ziga xos turlari bo’ladi.
6. O’qning turiga ko’ra. Har bir qurolning turi uchun shu qurolga xos 
maxsus patronlar va o’q mo’ljallangan bo’ladi.
Biroq, ba’zan boshqa qurollarga moslashtirilgan patronlardan ham otish 
uchun foydalanilishi, masalan, xuddi shunday kalibrga ixtisoslashtirilgan pistolet 
patronlari revolverda qo’llanilishi ham mumkin.