Tibbiyot instituti talabalari uchun

Yaqin masofadan otilish
masofasi shartli ravishda 3 ta asosiy zonaga 
bo’linadi:
1) o’k dori gazlarining kuchli mexanik ta’sir qilish zonasi;
2) qurum bilan birgalikda o’q dori va metall zarrachalarining joylashuv 
zonasi;
3) o’q dori va metall zarrachalarining joylashuv zonasi (58 rasm).
58 rasm. Yaqin masofadan otish zonalari
Birinchi zonada kiyim va tanaga barcha faktorlar birgalikda ta’sir qiladi, 
ammo ko’proq o’q dori gazlari ta’sir ko’rsatadi. Gazlar kiyimga, teriga urilib ularni 
yorib tananing chuqur qavatlariga ham o’tishi mumkin. Yorishdan tashqari, qurum, 
metall va o’q dori zarrachalari ham joylashib yaqin masofada termik va ximik 
ta’sir ko’rsatishi mumkin.
Birinchi zonasi juda qisqa ko’lamli bo’ladi. Xar xil markali qurollar uchun 
187

---

ular 0-dan 1,5 sm gacha, ba’zan esa to 4 sm gacha bo’lishi mumkin. Bu zonaning 
masofasi qurol va patronning quvvatigagina emas, balki jarohatlanuvchi 
ob’ektning xarakteriga, gazlarning emiruvchi ta’siriga qarshilik ko’rsatish 
qobiliyatiga ham bog’liq bo’ladi.
Agar qo’shimcha faktorlar topilmasa ekspert yaqin masofadan otilganda bu 
belgilar topilmaganligini ko’rsatishi zarur. Qo’shimcha faktorlar izlarining 
bo’lmasligi yaqin masofadan otilganligini inkor qila olmaydi, chunki otish 
qandaydir to’siq orqali sodir bo’lishi mumkin. Masalan, eshikning boshqa 
tomonida orqasi bilan suyanib turgan odamga tekkanda qo’shimcha faktorlar 
eshikda qolib ketishi mumkin. Bunday holatlar har hil to’siqlar orqali o’zini o’zi 
otganda ham kuzatilishi mumkin.