-
avtonom , nazoratsiz, m arkaziy asab tizim i boshqaruv ta ’siriga
va gumoral ta’sirlarga itoat qilmaydigan o ‘sish;
- o‘sma hujayralari bir joydan ikkinchi joyga qon va limfa oqimi
orqali olib o ‘tilishi (metastazlanish) mumkin;
- o ‘sma hujayralari sun’iy ravishda k o ‘chirib o ‘tkazilishi, y a ’ni
transplantatsiya qilinishi mumkin;
- o ‘sma hujayralari tuzilishi va xususiyatlari atipizmiga ega.
0 ‘sm alar xavfsiz va xavfli bo‘lishi mumkin. Xavfli o ‘sm alam ing
xavfsiz o ‘smalardan farqi:
- x a v fli
o ‘s m a la r o ‘sish i
in filtra tiv ( y a ’ni
in v a z iv ,
d e stru k tiv la n u v c h i) o 's is h
d e y ila d i, u la r a tro fid a g i to ‘q im a la rn i
yem iradi; xavfsiz o ‘sm alar ekspansiv, y a ’ni atrofidagi to ‘qim alarni
yemirmay, lekin siljitib o ‘sadi;
- xavfli o ‘smalar metastazlar beradi, xavfsiz o ‘smalar m etastazlar
berm aydi;
- xavfli o ‘smalar kaxeksiya (oriqlash) bilan kechadi;
- xavfli o ‘smalar hujayralarida atipizm ko‘proq
ifodalangan;
- x a v fli o ‘s m a la rg a p ro g re s s iy a , y a ’ni q a y tm a s m iq d o riy
o‘zgarishlar xos. U lar asosida somatik hujayralam ing tobora yangi va
yangi m utatsiyalari yotadi.
0 ‘sm a h u ja y ra si atip izm i.
0 ‘sm a h u ja y ra sin in g m e ’y o rd a g i
h u ja y ra d a n farq q ild iru v c h i tu z ilis h i va x u s u s iy a tla ri b o ‘y ic h a
o‘zgarishiga atipizm deyiladi. Atipizmning ikki xili: to‘qima va hujayra
atipizm i farq qilinadi. To‘qima atipizm i parenxim a va strom a, y a ’ni
hu jay ra v a h u jay ralararo nisb atn in g o ‘zg arish i bilan tav siflan ad i.
Hujayra atipizmi o ‘z navbatida
morfologik, fizik-kimyoviy, funksional,
im m u n o lo g ik v a b io k im y o v iy tu rla rg a b o ‘lin a d i. U la r o ‘sm a
h u ja y ra la rin in g sh a k li va tu z ilis h i; u la rn in g fiz ik -k im y o v iy
xususiyatlari,
hujayralarda suv, elektrolitlar, oqsil va b. m oddalaming
m iqdori; fu n k siy a q ilish x u su siy a tla ri; an tig en x o ssala ri; m odda
a lm a sh in u v i o ‘z g a rish la rin i aks e ttira d i. H u jayra a tip iz m i o ‘sm a
hujayralari anaplaziya va m etaplaziyasi shaklida nam oyon b o ‘ladi.
Anaplaziya
- hujayra yetilishining yo‘qligi
va past differensiyalanish,
e m b rio n a r h o la tg a q a y tish d a n ib o ra t.
M e ta p la ziy a
- b o sh q a
to ‘qimaning xususiyatlariga ega bo‘lish (masalan, kubik epiteliya yassi
tus oladi va h.k.).
0 ‘sma hujayrasida modda alm ashinuvi xususiyatlari:
- o ‘sma hujayrasida m e’yor hujayradan farqli ravishda g lik o liz -
glukozaning kislorodsiz sut va pirouzum kislota hosil bo‘lishiga qadar
parchalanishi (o‘sma hujayrasida pH - 6,4 - atsidozgacha kamayishi
m um kin) kuchaygan. G likoliz o ‘sma hujayrasining
asosiy energiya
m anbaidir;
- o ‘sma hujayrasi kuchli ravishda glukoza iste’mol qiladi, shuning
uchun ham uni «glukoza tuzog‘i» deb aytishadi. 0 ‘sma hujayrasida
glukoliz fermentlari juda faol;
- o ‘sma hujayrasida sut kislotaning hosil bo‘lishi kislorod ishtirokida
(aerob glikoliz) kechadi. Bu Paster manfiy effekti yoki Krebtri effekti
deb
nom olgan;
- o ‘sma hujayrasida oqsil almashinuvi keskin o ‘zgargan: hujayrada
oqsil sintezi uning parchalanishidan ustunlik qiladi. Shuning uchun ham
siydikda C/N koeffitsiyenti yuqori - dizoksidativ karbonuriya kuzatiladi;
- nuklein almashinuvi o ‘zgargan, nuklein kislotalari (RNK, DNK)
sintezi kuchaygan, chunki yangi hujayralar hosil bo‘ladi.
Do'stlaringiz bilan baham: