Fiziologiya so’zi yunoncha bo’lib, tabiiyot ma’nosini bildiradi. XVI asrdan

QONNI IVITUVCHI OMILLAR
Yuqorida aytib o’tilganidek, qonning ivishi ko’p bosqichli, murakkab
jarayon. Unda talay omillar ishtirok etadi. Tabiiy sharoitda odamning qonida bu
omillar nofaol halatda bo’ladi. Ularni birma-bir ko’rib chiqamiz. Xalqaro
Qo’mita qaroriga binoan qon ivish omillari yunon raqamlari bilan belgilanadi.
I omil – fibrinogen. Qon plazmasining eng katta molekulali oqsili. Qon ivish
jarayonida fibrinogen zol holatidan suvda erimaydigan gel holatiga o’tadi. Qon
ivishining mohiyati ham shunda.
II omil – protrombin. Jigarda sintezlanadigan glikoprotein. Tromboplastin
ta’sirida faol ferment trombinga aylanadi. Trombin esa fibrinogenning fibringa
aylanishi uchun zarur.

---

III omil – tromboplastin. Hamma hujayralar membranasida uchraydigan
fosfolipid.
IV omil – kalsiy ionlari. Qon ivishida ishtirok etadigan hamma fermentlarni
nofaol holatdan faol holatga o’tishi uchun zarur.
V va VI omil – proakselerin va akselerin. Tromboplastin va trombin hosil
bo’lishini tezlashtiradi.
VII omil – prokonvertin. Tromboplastin hosil bo’lishida ishtirok etadi.
VIII omil – antigemofil A globulin. Qon ivishining boshlanishida qon
tromboplastini hosil bo’lishi uchun zarur. Kalsiy ta’sirida faollashadi. Ushbu
omilning yetishmovchiligi og’ir irsiy gemofiliyaga sabab bo’ladi.
IX omil – antigemofil B globulin (Kristmas omili). Bu omil ham
tromboplastin hosil bo’lishi uchun kerak. Uning yetishmovchiligi irsiy
gemofiliyaga olib keladi.
X omil – Styuatr-Prauer omili. Tromboplastin hosil bo’lishini tezlashtiradi.
XI omil – trombboplastinning plazmadagi o’tmishdoshi. Yetishmovchiligi
gemofiliyaga olib keladi.
XII omil – Xageman omili. Glikoprotein, shikastlangan to’qimalar yuzasida
faollashadi. Bunga XI omil yordamlashadi.
XIII omil – fibrinni me’yorida tutib turuvchi omil. Suvda erimaydigan fibrin
hosil bo’lishida ishtirok etadi.