Fiziologiya so’zi yunoncha bo’lib, tabiiyot ma’nosini bildiradi. XVI asrdan

YURAK FAOLIYATINING GUMORAL BOSHQARILISHI
Bir qator bioligik faol moddalar, asosan gormonlar va ba’zi kationlar yurak
faoliyatining gumoral boshqarilishida ishtirok etadi. Bunda adrenalin juda
muhim ahamiyatga ega. Adrenalin buyrak usti bezlaridan qonga o’tar ekan,
hayajonlanish, jismoniy va ruhiy zo’riqish jarayonlari tezlashadi. Gormon
kardiomitsitlarning 
β-adrenoretseptorlariga 
ta’sir 
qilib, 
hujayraning
adenilatsiklaza fermentini faollaydi. Natijada nofaol fosforilazani faol holatga
o’tishi uchun zarur bo’lgan sAMF hosil bo’lishi tezlashadi. Fosforilaza esa
glikogenni glyukozaga parchalab, miokardni energiya manbai bilan ta’minlaydi.
Bundan tashqari, 
adrenalin ta’sirida 
membranalarning 
kalsiy 
uchun
o’tkazuvchanligi oshadi.
Me’da osti bezi gormoni glyukagon ham adenilatsiklazani faollab, yurakning
qisqarishlar kuchini oshiradi.
Yana bir qator peptid va aminlar (kortikosteroidlar, angiotenzin, serotonin)
yurakka musbat inotrop ta’sir ko’rsatadi.

---

Qalqonsimon bez gormonlari simpatik nerv tizimining qo’zg’aluvchanligini
oshirib, yurakning urish sonini ko’paytiradi.
Yurak atrofidagi muhitning ion tarkibi o’zgarishi uning faoliyatini sezilarli
darajada o’zgartiradi. Ajratilgan yurak kaliyga boy eritmaga solib qo’yilsa,
uning qo’zg’aluvchanligi va o’tkazuvchanligi pasayadi, tolalari bo’shashib,
cho’zilib ketadi, yurak diastolada to’xtaydi. Kaliyning kamayib ketishi aritmiya
paydo qiladi.
Kalsiy ionlari ko’p bo’lsa, yurak qisqarishlari avval kuchayadi, keyin esa
yurak sistolada to’xtab qoladi.