O‘zbekiston respublikasi turizm va sport vazirligi jismoniy tarbiya va sport bo‘yicha mutaxassislarni qayta tayyorlash va malakasini oshirish instituti

AQShda sport va sport o‘yinlari tizimi.
Sport o‘yinlari tizimi 
AQShda keng rivojlangan. XIX asrning 20-30-yillarida mamlakatning turli 
o‘quv yurtlari, universitetlarida jismoniy tarbiya darslari kiritilgan. 1850-
1870-yillarida ba’zi sport klublari tashkil etilib, musobaqalar o‘tkazilgan. 
AQShning milliy aholisi - hindular orasida turli xil o‘yinlar davom 
etgan. Ular qilichbozlik, kamondan o‘q otish, nayza uloqtirish, uzoq 
masofalarga yugurish, sakrash, kurash va boshqa mashqlar bilan doimiy 
shug‘ullanganlar. yеvropadan, ayniqsa, Angliyadan o‘tgan sport o‘yinlari 
tizimi AQShga keng tarqalgan.
1864-yilda Buyuk Britaniyada oddiy xalqdan ajralib turish maqsadida 
sport ishqibozlarining nizomini ishlab chiqilgan. Bunda oddiy 
mehnatkashlarning musobaqalarda qatnashishi mumkin emasligi 
ko‘rsatilgan.
XIX asr oxirlarida inqiloblarning kuchayishi sababli, yoshlar sport 
musobaqalarida cheklangan holda qatnashish imkoniyatiga ega bo‘lganlar. 
Bir qator yirik mamlakatlarda gimnastika, sport o‘yinlarining ko‘pgina 
turlari shakllangan va rivoj topgan.
XIX asr oxiri va XX asr boshida sport-gimnastika harakati 
rivojlanishida harbiy sohalarning takomillashuvi va harbiy xizmat 
muddatlarining qisqarishi muhim rol o‘ynagan. Ko‘pgina mamlakatlarda 
harbiy xizmat muddati 4-6 yilga kamaytirilgan edi. Bu esa xizmatchilarni 

---

42 
uzluksiz tayyorlab turish va chaqiriqqacha bo‘lgan yoshlarning jismoniy 
tayyorgarligini oshirishni taqozo etgan. Shu sababdan, hukumat harbiy 
doiradagilarning talablariga asosan maktablar, universitetlar va sport 
jamiyatlarida jismoniy tarbiyani kuchaytirishga qaror qilgan edi. Eski 
jismoniy tarbiya tizimlari o‘rniga yangi va takomillashgan tizimlar ishlab 
chiqilgan. Maktablar, universitetlarning o‘quv dasturlariga sport va o‘yinlar 
kiritildi. Fransiya, Angliya, AQSh, Shveytsariya, Belgiya va boshqa 
mamlakatlarda ommaviy maktablar qatorida «Yangi maktab»lar yuzaga 
kelgan. Bu maktablar internat xususiyatiga ega bo‘lib, katta mablag‘lar 
hisobiga faoliyat ko‘rsatgan. O‘qitish uchun maxsus mutaxassislar taklif 
etilgan. Maktab maydoni va atroflarida sport musobaqalari va o‘yinlar 
tashkil qilingan.
XIX asr oxiri va XX asr boshlarida Angliyada yoshlarni tarbiyalashda