O‘zbekiston respublikasi turizm va sport vazirligi jismoniy tarbiya va sport bo‘yicha mutaxassislarni qayta tayyorlash va malakasini oshirish instituti

Fransuz gimnastika tizimi.
Fransiyada hukumat tomonidan 
mamlakatda gimnastika joriy qilish ishlari polkovnik 
Fransisko Amoros
ga 
(1770-1848) yuklatilgan edi. Fransisko Amoros 1817-yilda harbiy 
gimnastika maktabini tashkil qilgan. Uning «Jismoniy, gimnastika va 
axloqiy tarbiyaga doir qo‘llanma» (1830) kitobi barcha maktablarga joriy 
etilgan. 
«Sokol» gimnastika tizimi.
Chexiyada XIX asrning 60-yillarida 
«Sokol» gimnastika harakati vujudga kelgan. «Sokol» gimnastikasining 
muallifi, mashqlarning asosiy texnikasi va usullarini ishlab chiqqan 
mutaxassis, estetika professori 
Miroslav Tirsh
(1832-1884) bo‘lgan.
2
John Horne, Garry Whannel. Understanding the Olympics. Taylor-Francis Group. London-New 
York, 2012.–70 p.

---

40 
1871-yilda chexiyada 130 ta «Sokol» jamiyati mavjud bo‘lgan. 
Jamiyatda chex jismoniy tarbiyasining milliy tizimi tarkib topib, ayrim 
jihatlari nemis gimnastikasiga o‘xshagan.
Tizimda mashqlarning gavdaga ta’siri emas, balki bajariladigan 
harakatlarga ko‘proq e’tibor berilgan. Keyinchalik gimnastika 
mashqlarining odam sog‘ligiga va uning irodasiga bo‘lgan ta’sirini e’tirof 
etib, kitoblar yozishgan. Lekin ularda o‘qitish usullari o‘z ifodasini 
topmagan.
«Sokol» gimnastikasi nemis gimnastikasiga nisbatan ancha boy va 
uslubiy jihatdan ancha mukammal bo‘lgan. O‘qituvchilar ba’zi mashqlarni 
o‘n martalab takrorlash o‘rniga murakkab mashqlar majmuini bajartirish 
yo‘llariga o‘tganlar. Chexlar saf mashqlari va kiyimlarga juda katta e’tibor 
berishgan. Gavda hamda oyoqlarning nozik, aniq va tashqi ko‘rinishi go‘zal 
harakatlarigina amalda qo‘llanilgan. Gimnastikada har xil buyumlardan: 
tayoqlar, sharflar, qadimiy qurol turlari nayzalar, qalqonlar va h.k.dan 
foydalanishgan. Turnik, bruss, konda bajariladigan mashqlar, shuningdek, 
erkin mashqlar musiqa jo‘rligida bajarilib, turli buyumlar yordamida ijro 
etiladigan mashqlar, piramidalar, akrobatika mashqlari sinchiklab ishlab 
chiqilgan.
«Sokol» gimnastikasida mashqlar quyidagi to‘rt guruhga ajratilgan: 
asboblarsiz bajariladigan mashqlar - erkin mashqlar va h.k.; asboblarda 
bajariladigan mashqlar - buyumlar bilan va asboblar ustida bajariladigan 
mashqlar; guruh bo‘lib bajariladigan mashqlar - piramidalar, o‘yinlar; 
harbiy mashqlar - qilichbozlik, kurash, mushtlashish mashqlari.
Yangi davrda G‘arbiy yеvropa mamlakatlarida milliy gimnastika 
tizimining pedagogik, uslubiy va tashkiliy asoslari yuzaga kelgan.