O‘zbekiston respublikasi turizm va sport vazirligi jismoniy tarbiya va sport bo‘yicha mutaxassislarni qayta tayyorlash va malakasini oshirish instituti

Havaskorlik sporti.
Kollejlar va universitetlardagi sport keng 
jamoatchilik doirasiga yoyilib, jismonan chiniqish va faol dam olish 
vositasiga aylangan edi. XIX asrda sport havaskorlik va professional 
yo‘nalishlariga ajraltilgan. 1894-yil Parijda havaskorlik sportining 
tamoyillarini o‘rganish va uni keng yoyishga bag‘ishlangan Xalqaro 
Kongressda rasmiy tasdiqlangan. 
Havaskorlik sporti - sportning aholini ixtiyoriylik asosida ommaviy 
sportga jalb qilish orqali odamlar sog‘lig‘ini mustahkamlashga qaratilgan 
qismi. 
“Sport tashkiliy shakllariga ega bo‘la boshlagan doiradagi jarayon bir-
birlari bilan “sport” to‘g‘risidagi fikrlari bilan kurashlarda va raqobatlarda 
sodir bo‘lgan. O‘n sakkizinchi asrning lug‘atlarida “sport” ochiq havoda 
ovlash, o‘q otish va baliq ovlash bilan sport mashg‘ulotlarini anglatgan. 
yеvropada 1900-yilga kelib, ushbu atama futbol, regbi va kriket kabi 
jamoaviy o‘yinlari bo‘lgan tashkillashtirilgan sport tadbirlarini anglatgan. 
Lekin, Osiyoda, Afrikada va Lotin Amerikasida ushbu atama ijtimoiy 
tarqalganlikka ega bo‘lmagan yoki boshqa assotsiatsiya bo‘lgan. 
Yigirmanchi asrda sportning xalqaro rahbar organlari, jumladan Xalqaro 
Olimpiya Qo‘mitasi “sport”ni yangidan belgilovchi tushunishni 
shakllanishida asosiy rol o‘ynadi”.
3 
Havaskorlik sportiga maqom berishdan maqsad aristokratik sport 
doirasidagilar va boshqa sohalardagi sportchilarni chegaralash, o‘z 
navbatida esa jismoniy mehnat bilan shug‘ullanuvchi ishchilar, sport 
sohasidagi mutaxassislar, murabbiylar, pedagoglarga keng imkoniyat 
yaratib berishdan iborat. Mehnat jarayonida sport bilan shug‘ullanib 
chiniqish va yana ish haqi olish havaskorlikka ziddir, degan g‘oya paydo 
bo‘ldi. Shu sababdan, bu jarayon professionallikni yuzaga keltirgan. Shu 
3
John Horne, Garry Whannel. Understanding the Olympics. Taylor-Francis Group. London-New 
York, 2012.–70 p.

---

44 
tariqa klublar tashkil etilib, havaskorlik sporti harakati rivojlana boshlagan. 
Sport turlari bo‘yicha klublar yuzaga keldi va shular qatorida sport 
jamiyatlari tashkil etilgan. Sport harakatining rivojlanishi musobaqalarning 
qoidalarini yaratish, rekordlarni rasmiylashtirish, axborotlarni yig‘ish kabi 
faoliyatlarni yuritishni taqozo qildi. Bu avvalo milliy, keyinchalik sport 
turlari bo‘yicha xalqaro uyushmalarni tashkil qilishga olib keldi, ya’ni 
uyushmalar, ligalar, federatsiyalar yuzaga kelgan. 
Birinchi milliy uyushma - AQShning beysbol milliy federatsiyasi 
1858-yilda ta’sis etilgan. 1863-yilda Angliya futbol ligasi tuzilgan. 
Keyinchalik esa gimnastika, qilichbozlik, boks va boshqa sport turlari 
bo‘yicha milliy uyushmalar yеvropa, Amerika, Osiyo, Avstraliya 
mamlakatlarida ham tashkil qilingan.
Sport harakatining kengayishi, qit'alarda milliy sport uyushmalarining 
tashkil etilishi, xalqaro sport federatsiyalarining ta’sis etilishi va 
musobaqalar o‘tkazilishi zamonaviy Olimpiya o‘yinlarini qayta tiklashga 
olib kelgan.