Œзбекистон республикаси олий ва œрта махсус

 
 III. MEHNAT ShAROITI.
 
 
III. 1 Mehnat sharoitlari. Mehnatni psixo-fiziologik omillari. 
Ishlab chiqarish jarayonida insonni qurshab turuvchi tashqi muhit 
mehnat sharoiti deb tushuniladi. Bu muhit inson organizimiga, uning mehnat 
faoliyatiga, fiziologik va ruhiy funksiyalariga, binobarin, uning ishchanlik 
qobiliyati va mehnat unumdoriligiga muhim ta’sir ko’rsatadi.
Mehnat sharoitlari qanchalik yuqori darajada tashkil etilsa, u o’z 
navbatida mehnat unumdorligini shunchalik oshirishga imkoniyat tug’diradi. 
Psixo-fiziologik sharoitlar mehnatni bajarishda unga zarur bo’lgan aql, 
idrok, sezgi va ko’rish organlarining diqqat-e’tibor darajasi bilan xarakterlanadi. 
Mehnat qancha murakkab bo’lsa va murakkab mashinalar yordamida bajarilsa, 
u nerv sistemalarini sezgirligini shunchalik yuqori darajada talab etadi. 

---

Mehnat sharoitlarining mazmuni ilmiy asosda tushunish uchun mehnat 
jarayonlarini biologik xarakteriga to’xtalib o’tishga to’g’ri keladi. har bir jonli 
mehnat salmog’ida ishchini sezish, nerv, muskul sistemalari ishlaydi. Agar 
mehnat jarayoni davrida uning fiziologik va psixoligik qonunlari buzilmasa, 
ishchi o’z mehnatidan baxramand bo’ladi, mehnat unumdorligi oshadi. 
Psixo-fiziologik sharoitlarni yaxshilash uchun quyidagi tadbirlarni 
qo’llash talab etiladi: ortiqcha ishni bajarishda jismoniy kuch talab etilishini 
pasaytirish imkoniyatlaridan foydalanish choralarini ko’rib chiqish. Fizik xoldagi 
mehnat predmetlarini bir erdan ikkinchi erga ko’chirishda og’irlik chegaralarini 
belgilashni ajrata bilish hisoblanadi. Masalan, ayollar uchun bir erdan ikkinchi 
erga ko’chirib oladigan mehnat predmetining vazni 20 kg, erkaklar uchun 50 
kg. dan ortiq bo’lmasligi kerak.
Rivojlangan mamlakatlarda mehnat sharoitiga va uni yaxshilashga katta 
e’tibor beriladi.Insonni eng faol xolati fakat ishxonada utadi. 
Agar kishini ishga sarflaydigan vaktini 8 soat,uyku vakti 8 soat ,bush 
vaktini 8 soat deb karasak,insonni bir sutkadagi faoliyatini eng asosiy xolati ish 
vaktiga ketar ekan. 
Har bir ish joyidagi mehnat sharoitining quyidagi turlari mavjud: 
1.
Ishlab chiqarish. 
2.
Sanitar-gigienik. 
3.
Asab-fiziologik. 
4.
Эstetik. 
5.
Sosial. 
Yuqoridagi omillar ishlab chiqarish xolati. kishilar salomatligi va
ishlash qobiliyatiga ta’sir ko’rsatadi.