Қишлоқ ХЎжалигида ахборот технологиялари

ҚИШЛОҚ ХЎЖАЛИГИДА АХБОРОТ ТЕХНОЛОГИЯЛАРИ
 
18 
1 
Axborotlar miqdorini o’lchashning uch asosiy yondashuvi mavjud. 1.
Tarkibiy 
yondashuv- 
axborotlarni miqdoriy baholashga oid tadbirlar, 
bir qancha to’liq hodisalar guruhiga kiruvchi tadbirlarning ob’ektiv imkoniyatlarini 
aniqlash yo’li bilan baholanadi. 
2.
Statistik yondashuv 
– axborotlarni miqdoriy baholashga oid qarorlarni qabul 
qilish tadqiqot qilinayotgan axborot jarayonidan mazkur xabarni oluvchi noaniqliklar 
o’lchami asosida amalga oshiriladi. 
3.
Semantik yondashuv 
– aniq axborot oluvchining nuqtai nazaridan qimmatli 
hisoblangan axborot hisobga olinadi. 
Shubhasiz, semantik yondashuvdan aniq, texnik, xaqqoniy foydalanishga qulay 
emas, chunki u aniq sub’ektga qaratilgan bo’lib, axborotning umumiylikni 
ko’rsatuvchi miqdoriy o’lchovini bermaydi va shuning uchun ham gumanitar va 
ijtimoiy fanlar sohasida qo’llaniladi. 
Aniq va texnik fanlar uchun axborotlarning miqdoriy o’lchamini baholashda 
tarkibiy va statistik yondashuv qo’llaniladi. 
Axborotlarning miqdorini baholash uchun kriteriya tanlash, tanlangan 
yondashuvga bog’liq bo’lmagan holda amaliy tajribalardan olingan shartlarni 
qanoatlantirishi lozim. 
— 
Katta uzunlikdagi xabar (aniq hajmdagi alfavitda) katta miqdordagi axborotga 
mos keladi; 
—
Katta miqdordagi axborot katta alfavit belgilaridan tuzilgan xabarlarni tashkil 
etadi. 
—
Xabarlardagi belgilar turli ehtimolliklarda paydo bo’lishi mumkin va statistik 
bog’liq bo’lishi mumkin. 
Yuqoridagilarni hisobga olgan holda axborotlarni miqdoriy baholash o’lchovini 
quyidagi mulohazalardan kelib chiqqan xolda kiritish mumkin. 
Faraz qilaylik, qaysidir hodisa m ta bir xil natijalarga ega. Masalan 
m 
kabi 
belgilardan tashkil topgan alfavit belgilarining paydo bo’lishi. N ta belgilardan iborat 
xabarlardan tashkil topgan axborot miqdorini ushbu alfavit belgilaridan tashkil topgan 
barcha mumkin bo’lgan xabarlarning N ta sonini aniqlash orqali o’lchash mumkin. 
Agarda xabar bir xil belgidan shakllantirilgan bo’lsa, Nqm bo’ladi, agarda ikki xil 
bo’lsa, Nqm*mqm
2
, agarda n belgilardan iborat bo’lsa, Nqm
n
bo’ladi. 
Olingan axborotlarning miqdoriy baholash o’lchovini, alfavitning 
n 
belgilaridan 
tashkil topgan aniq xabarlarni olishning noaniqliklarini o’lchash deb tushunish 
mumkin
. 
Ammo ushbu axborotlarni miqdorini baholash o’lchovi unchalik qulay emas. 
Haqiqatdan, 
m 

1
(ya’ni bitta simvoldan iborat) aniqmaslik mavjud 
emas va bu simvolning paydo bo’lishi hech qanday axborot tashimaydi, biroq 
N 
qiymat 
bu holda (
Nq1
n
) nolga aylanmaydi. Bundan tashqari, amaliy e’tiborga asosan, ikkita 
bog’liqsiz manbalardan olingan axborotlar miqdori har bir manbadan qabul 
qilinadigan axborotlar miqdorining yig’indisiga teng, 
tavsiya qilinayotgan axborotlar miqdori esa bu holda 
N

m
n
1

n
2

m
n
1

m
n
2

N


---