|
5.5. Rostlanmaydigan elektr yuritmalarda elektr tejamkorlik.
Rostlanmaydigan asinxron elektr yuritmalar ishchi mexanizmlarining
eng ommabop yuritmasi hisoblanadi. Agar yuritma doimiy aylanish
chastotali va valda doimiy yuklama bilan ishlasa, u holda ED ning mos
quvvatini va uning yuklamasini hisoblash yoki tajriba yo‗li bilan
aniqlanadi.
Agar elektr dvigateli (ED)ning yuklamasi uning nominal quvvatining
70-100 % oralig‗ida ishlasa, u holda ED ni optimal foydali ish koeffitsienti
(F.I.K) li yoki quvvat koeffitsienti bilan ishlaydi. Yuritma vali doimiy
aylanish chastotasi bilan ishlaganda uning yuklamasi turli xil qonun
bo‘yicha o‗zgarishi mumkin:
-
Nominal va salt yurish rejimining aniq ravishda yuklamaning
almashinib turishi;
-
Tasodifiy o‗zgaruvchan yuklama;
-
Determinlashgan qonun bo‗yicha yuklamaning o‗zgarishi.
Ba‘zida elektr yuritmalar 20 dan 70 % gacha oraliqdagi yuklamada
o‗rtacha ishlaydi. Yuklamani kamaytirishda mexanizmlarni yangilash va
zaxira elektr quvvatini tanlash asinxron dvigatelini himoya qilish
hisoblanadi.
275
Turli xil yuklamada ―AD + reduktor + ijro etuvchi organ‖ elektr
yuritmasining energetik samaradorligiga qarab o‗tamiz. Rasm 5.4. da turli
xil yuklamali koeffitsient
/
ю
ном
K
P P
η – reduktorli ijro etuvchi
organning F.Sh.K. va η
AD
– AD ning F.I.K ga bog‗liqlik grafigi berilgan.
Yuklama koeffitsienti funktsiyada
cosφ
va
*
ЭЮ
АД
р
elektr
yuritmalarning F.Sh.K. ko‗rsatilgan. Berilgan elektr yuritma reduktorining
umumiy F.Sh.K. 0,5 dan 1,0 gacha oraliqdagi yuklamasida K
yu
0,5 dan
0,3 gacha F.Sh.K. ni tushirganda 0,6 dan 0,7 gacha o‗zgaradi. Elektr
yuritmaning η
EYu
F.I.K 0,49 gacha kamayadi va K
yu
0,3 dan 0,1 gacha
kamayganda, η
EYu
0,2 gacha kamayadi.
Elektr yuritmalarning quvvat koeffitsienti
cosφ
xuddi elektr energiya
qabul qilgichidek bo‗lib, yuklama koeffitsienti kamayishi bilan kamayadi.
Bu esa AD tokining nisbiy ravishda oshishiga olib keladi va aktiv quvvat
isrofi ham oshadi. Shuningdek, elektr
yuritmasining energetik
samaradorligi nominal qiymatidan 0,4–0,5 marta kichik yuklama bilan
ishlashida tezda kamayadi. Nominal kuchlanish va chastotada AD ning
aktiv quvvat isrofi quyidagi tenglama orqali topiladi:
AD
M
Мех
ЭЮ
Доим
ўзгар
P
P
P
P
P
P
, (5.32)
Bu yerda,
доим
М
Мех
P
P
P
- doimiy isrof,
М
P
- po‗latdagi magnit
isrofi va
Мех
P
- mexanik isrofning yig‗indisiga teng.
2
.
( /
)
ўзгар
эл
ўзгар ном
ном
P
P
P
I I
- stator va rotor chulg‗amining aktiv
qarshiligida o‗zgaruvchan isrofi;
.
ўзгар ном
P
- nominal yuklamada
o‗zgaruvchan isrof;
,
ном
I I
- asinxron dvigatelning iste‘mol va nominal toki.
Yuklama koeffitsientining aktiv quvvat isrofiga bog‗liqlik grafigi
ko‗rsatilgan. AD qichqichlaridagi kuchlanishi kamayganda AD magnit
oqimi kamayadi va nisbiy kuchlanish kvadratiga proportsional bo‗lib,
magnit oqimi kamayadi:
2
2
.
.
(
/
)
(
/
)
м
м ном
ном
м ном
ном
P
P
Ф Ф
P
U U
(5.33)
Shuningdek, rostlanmaydigan elektr yuritmalarda elektr enegiyani
tejash maqsadida quyidagi tadbirlarni qilish zarur:
-
AD ni nominal quvvatining 70 – 100 % oraliqdagi yuklanishi
tashkiliy va texnologik o‗lchashda
cos
va F.I.K. maksimal bo‗ladi;
276
-
Elektr energiyani iste‘mol qilganda elektr yuritmani salt yurish
rejimida ishlashini inkor etadi;
-
Elektr dvigateli va mexanizmga xizmat ko‗rsatishda ogohlik bilan
amalga oshirish kerak. Uzatish reduktori va podshipniklarini moylash
vaqtida e‘tibor bilan uzatish mexanizmlarini tozalash zarur;
-
Elektr dvigatelini ta‘mirlashda uning chulg‗amlarini almashtirish
uchun albatta nominal kesim yuzali simdan o‗zgaruvchan isrofni
kamaytirish uchun ishlatiladi.
Agar elektr dvigatelining o‗rtacha yuklamasi nominal quvvatining
45% dan kam bo‗lsa, u holda uni kichikroq quvvatli elektr dvigateli bilan
almashtirish maqsadga muvofiq. Agarda yuklama 70 % dan oshsa, u holda
elektr dvigatelini almashtirish tavsiya etilmaydi. Elektr dvigatelining
nominal quvvatining 45–70 % oralig‗idagi yuklamada texnik-iqtisodiy
tahlili asosiga ko‗ra almashtirish kerak bo‗ladi. O‗rnatilgan elektr
dvigatel ishlaganda aktiv quvvat isrofining yig‗indisini taqqoslash asosida
elektr dvigateli almashtiriladi. Aktiv quvvat isrofining yig‗indisi
dvigatelning o‗zida aniqlanadi.
Aktiv quvvat isrofi quyidagi formula orqali topiladi:
2
2
2
[
(1
)
]
x
ю
ю
ном
ип
x
ю
ном
P
Q
k
k Q
к
P k P
(5.34)
Bu yerda,
,
x
ном
Q Q
- (5.17), (5.16) formulalar orqali topiladi;
x
P
-
elektr dvigatelining salt yurish rejimida aktiv quvvat isrofi (kVt),
2
3
x
x
P
I R
(R
D
– elektr dvigatelining aktiv qarshiliklari yig‗indisi) formula
orqali yoki tajriba yo‗li bilan topiladi.
.
1
1
(
)(
)
1
ном
а ном
Дном
ном
P
P
-
nominal
yuklamadagi elektr
dvigatelining aktiv quvvati oshishi, kVt;
*
*
(1
)
x
ном
ном
x
ном
P
P
- hisoblangan koeffitsient.
*
х
x
ном
P
P
P
- salt yurishning nisbiy isrofi.
277
Yangi va o‗rnatilgan elektr dvigatellari uchun aktiv quvvat isrofi ΔP
1
(4.33) formula orqali aniqlanadi. Agar ΔP
1
˃ΔP
2
bo‗lsa, u holda dvigatelni
almashtirish kuzatiladi. Ushbu holatda oxirgi yechim yillik elektr energiya
iqtisodi
*
йил
W
P t
aniqlangandan keyin qabul qilinadi. Bunda
yechilgan masala xarajatlarni qoplash uchun kamida 3 yil ichida yaxshi
natija berishi lozim.
Do'stlaringiz bilan baham: |
