|
ta s h k iliy jih a td a n b iri ik k in c h is ig a bo ‘y s u n a d ig a n d a v la t
organlari ( О ‘zb e k isto n R e sp u b lik a si V azirlar M a h k a m a si bilan
vazirliklar, q o ‘mitalar, hokim liklar) o'rtasidagi munosabatlar;
- bir-biriga b o'ysunm aydigan davlat boshqaruv organlari (ik k i
vazirlik, ik k i hokim lik va h k .) о ‘rtasidagi m unosabatlar;
- davlat boshqaruv organlari va ularga bo ‘ysunadigan korxonalar,
muassasalar, tashkilotlar о ‘rtasidagi munosabatlar;
- davlat boshqaruv organlari va ja m o a t birlashm alari (kasaba
uyushm alari, siyo siy partiyalar, xotin-qizlar, fa x r iy la r va yoshlar
ta s h k ilo tla r i, ijo d iy u y u s h m a la r va b o s h q a la r ) o 'r ta s id a g i
m unosabatlar;
- d a vla t boshqaruv organlari va fu q a r o la r o 'r ta sid a g i m u n o
sabatlar.
M a ’muriy h u q u q predmeti — ijroiya hokimiyat faoliyatini tashkil
etish j a r a y o n id a yuzaga keladigan ijtimoiy m u n o s a b a tla r yig‘in-
disidir.
M a m la k a tim iz n in g tashkiliy qurilish vazifalarini hal qilishda
m a ’m uriy h u q u q n in g a ham iyati katta.
D av la t b o sh q a ru v i tizimini rivojlantirish, dav lat ap p a ra tin in g
ishini yaxshilash, boshqaruv faoliyatining samaradorligini oshirishga
48
www.ziyouz.com kutubxonasi
qaratilgan tadbirlarning deyarli barchasi m a ’muriy h u q u q normalari
y o r d a m i d a a m a l g a o s h irila d i. Y a ’ni, a y n a n m a ’m u r iy h u q u q
norm alari b oshqaruv organlari, korxona, muassasa va tashkilotlarni
tashkil etish, o'z gartirish yoki tugatish qoidalarini belgilab beradi.
M a ’m u riy h u q u q n o r m a la r i shu bilan b irg a b o sh q a rilu v c h i
obyektlarning faoliyatini, uning davlat boshqaruvi organlari bilan
o 'z a r o aloqalarini ta rtibga solib turadi. U sh b u n o rm a la r rejalash-
tirish tartibini, m oddiy resurslarni taqsimlashni, ish haqini belgilash
bilan bo g 'liq m u n o sa b a tla rn i h a m tartibga soladi.
M a ’m uriy h u q u q n a f a q a t b o sh q a ru v n i, balki boshqariluvchi
faoliyatini h a m tartibga soladi. Misol uchun, y o ‘l h arakati qoidalari,
ja m o a t joyida yurish-turish qoidalari, ov qilish, savdo, sanitariya va
yo n g 'in d a n saqlash qoidalari va hk.
Shunday qilib, m a ’muriy h u q u q n orm alari q a n d a y qilmishlar
(h arak at yoki harakatsizlik) m a ’muriy huqu q b u zarlik hisoblanishi,
m a ’muriy javobgarlik turlari va usulini, b u n d a y huquqbuzarliklarni
k o 'rib chiqish tartibini o 'r n a ta d i.
M a ’muriy h u q u q fanining b o sh q a huquqiy fanlar bilan o 'z a r o
a l o q a l a r i , m u n o s a b a t l a r i g a k e ls a k , s h u n i a y t i b o ' t i s h jo iz k i,
m a ’muriy h u q u q b o sh q a huquqiy fanlar bilan ch am b arch as bog'liq.
X u su sa n , oldingi m a v z u d a biz d a v la t (konstitutsiyaviy) h u q u q i
sohasida fikr bildirgan edik. A g ar m a n a shu h u q u q sohasi misolida
m a ’m u r i y h u q u q n i n g b o s h q a h u q u q s o h a l a r i b i l a n o ' z a r o
m u n o sab atlari haq id a fikr yuritadigan b o 'lsak , aytib o 'tis h joizki,
m a ’muriy hu q u q davlat (konstitutsiyaviy) hu q u q i faniga j u d a yaqin
turadi. Lekin shu bilan birga b u ikki fan o 'rta s id a o 'z a r o farqlar
h a m m a v j u d . J u m l a d a n , d a v l a t ( k o n s t i t u t s i y a v i y ) h u q u q i d a
davlatning ijtimoiy tuzilishi va siyosatining asoslari, davlat bilan
shaxs o'rtasidagi o 'z a r o m u n o sab atlar, milliy davlat va m a ’muriy-
hududiy tuzilish, davlat organlari tizimining asoslari ifodalangan.
D a v l a t h u q u q i f a n i n i n g p r e d m e t i m a ’m u r i y h u q u q f a n i n i n g
predm etiga nisbatan kengdir. M asalan, davlat h uquqi barch a davlat
organlari uchun um um iy b o 'lg a n tashkil etish va faoliyat ko'rsatish
t a m o y i l l a r i n i b e lg ila b b e r s a , m a ’m u r i y h u q u q n o r m a l a r i esa
yuqoridagilarga asoslanib, davlat b o sh q a ru v id a ularni qo'llashni
tartibga soladi. D av lat h uquqi fuqarolarning huquqlari, erkinliklari
va m ajburiyatlarini belgilab beradi. M a ’m uriy h u q u q esa davlat
h u q u q in in g k o 'p g in a n o rm alarin i y a n a d a aniqlashtiradi, fu q a ro
larn in g h u q u q iy m a q o m in i asosiy b o 'l m a g a n b o s h q a h u q u q va
majburiyatlar bajarilishining boshqaruv mexanizmini belgilab beradi.
M a s a l a n , O 'z b e k i s t o n R e s p u b lik a s i K o n s t i t u t s i y a s i g a b i n o a n
49
www.ziyouz.com kutubxonasi
fu q aro lar davlat organlari va m a n s a b d o r shaxslarning n o q o n u n iy
xatti-harakatlari ustidan sudga shikoyat qilish h uquqiga ega. U sh b u
ja r a y o n dav lat (konstitutsiyaviy) h u q u q no m alari bilan tartib g a
solinadi. M a ’muriy h u q u q esa m an a shu shikoyatlarni qaysi organga
tegishliligini, shikoyatni k o ‘rib chiqish m u d d ati va tartibini h a m d a
b o sh q a tom onlarini tartibga soladi.
Do'stlaringiz bilan baham: |
