Alisher navoiy nomidagi samarqand davlat universiteti tabiiy fanlar fakulteti ekologiya yo’nalishi fiziologiya, genetika va biokimyo kafedrasi

Ichakda ovqat hazm bo`lishi. 
 
Ozuqa me‟daga tegishli ravishda hazm bolganidan keyin, me‟da devorining, 
peristaltik harakati va pilorus sfinkterining faoliyati tufayli o‟n ikki barmoq 
ichakka o‟tkaziladi. Me‟daga ozuqa luqmalarining tushishi undagi harakatlarni 
jumladan, peristaltik harakatni ancha jonlantiradi va yaxshi aralishib hazm bo‟la 

---

boshlaydi hamda me‟daning pilorus qismiga o‟tadi. Me‟da tubidan kelayotgan o‟ta 
kislotali shu ozuqa bo‟tqasi pilorus retseptorlarini ta‟sirlaydi. Oqibatda hosil 
bo‟lgan qo‟zg‟alish adashgan nervlarning afferent tolalari orqali uning uzunchoq 
miyadagi markaziy yadrosi qisqartiladi. 
Markaziy javob reaksiyasi tufayli pilorus sfinkteri ochiladi va pilorusning 
ritm bilan ko‟chli qisqarishi natijasida ozuqa u yerdagi ishqorli muhitda o‟z 
ta‟sirini avalroq namayon qila olmaydi. Shu sababli to ichakdagi ozuqaning 
kislotali ta‟siri namayon bo‟lgunicha, me‟dadan ichakka ozuqa o‟taveradi. Ichakka 
o‟tgan ozuqa ko‟paya borib, oqibatda o‟zining kislotali ta‟sirini namoyon qiladi. 
Oqibatda ichak devoridagi retseptorlar ta‟sirlanib hosil bo‟lgan qo‟zg‟alish 
markazga uzatiladi va refleks yo‟li bilan pilorus sfinkterining yopilishiga sabab 
bo‟ladi. 
Ichakka 
o‟tgan ozuqa 
ichakdagi 
ishqoriy 
muhit 
ta‟sirida 
neytrallashmaguncha, sfinkter yopiq qoladi. Ozuqa ichakdagi ishqoriy muhit 
neytral holga kelishi bilan me‟daning tubidan pilorusiga o‟tgan ozuqa, pilorusidagi 
retseptorlarni qo‟zg‟atib pilorus sfinkterini yana ochadi va ozuqa yana ichakka 
o‟tadi. Sfinkternig ochilib-yopilishi ana shu tariqa takrorlanaveradi, natijada 
me‟dada hazm bo‟layotgan ozuqa ichakka bo‟linib-bo‟linib o‟tib turadi. 
Me‟daning harakati va pilorus sfenkterining tabiyatiga, demak, ozuqaning 
me‟dadan ichakka o‟tkazilishiga bir qancha omillar ta‟sir ko‟rsatadi. Ozuqaning 
xili, konsistensiyasi (quyuq, suyuqlik darajasi), muhiti, osmotik bosimi va 
ichaklarning ozuqa bilan nechoqli to‟lishuvi ana shunday omillardandir. Me‟dadan 
ichakka suv va suyuq ozuqa tezroq o‟tsa, quyuq ozuqa sekinroq o‟tadi. Uglevodli 
ozuqa jadalroq, oqsilli ozuqa esa sekinroq o‟tadi, yog‟li ozuqa esa yana ham sekin 
o‟tadi. Chunki ichakka o‟tadigan yog‟lar, u erda enterogastron hosil bo‟lishiga olib 
keladi, enterogastron esa me‟da devori harakatini susaytiradi va shunga ko‟ra 
ozuqa o‟tishi bir muncha tormozlanadi. Ishqorli ozuqa ichakka kislotali ozuqaga 
qaraganda tezroq, gipertonik eritmalar esa, izotonik eritmalarga aylanganidan 
keyingina o‟tadi. Ozuqaning me‟dadan ichakka o‟tish tezligiga harakat ham ta‟sir 
ko‟rsatadi. Jumladan, issiq harorat suvning ichakka o‟tkazilishini tezlashtirsa, 
kislotali moddalar evakuatsiyasini ancha tormozlayd i. Issiq harorat ta‟sirida ichak 
ishqoriy muhitini zaiflashtirib, me‟dadan o‟tgan kislotali mahsulotlarning ichakda 
tezda neytrallashavermasligi shunga sabab bo‟ladi.