Alishe r navoiy nom idagi sam arqand davlat uni versiteti

Tanqidiy fikrlashga o’rgatish kadrlar tayyorlash milliy dasturini bayon 
etilgan yuqori umumiy va kasbiy madaniyatli, ijodiy va ijtimoiy faol, ijtimoiy-
siyosiy hayotda mustaqil ravishda o’z urnini topa olish malakasiga ega 
bo’lgan, istiqboliy vazifalarni qo`yish va hal qilish qobiliyatiga ega bo`lgan 
kadrlarning yangi avlodini shakllantirish vazifasini hal qilishga ham to`la
-
to`kis mos keladi. 
Tanqidiy fikrlashning muhimligini amerikalik pedagog J.Dyui
 
quyidagicha 
ta’riflaydi: «Insonning sharaoitlar va tajriba natijalariga nisbatan tanqidiy 
fikrlashgina shaxs istagi va qiziqishlarni to`g`ri yo`lga soladi». 
Tanqidiy fikrlash-goya va imkoniyatlarning ijodkorlik bilan uyg`unlashuvi, 
kondensiya va axborotlarni qayta fikrlash va qayta ko`rishdek murakkab jarayon. 
Bu faol va interaktiv bilishning bir necha darajalarida bir vaqtda ro`y beradigan 
jarayon ham bo`lib, hisoblanadi. 

---

38
Tanqidiy fikrlash-o`qitish predmeti emas, balki o`qitish natijasidir. Bu 
g`oyalarni va ularning ahamiyatini ham ko`p fikrlilik nuqtasi nazaridan ko`rib 
chiqish hamda ularni boshqa g` oyalar bilan taqqoslashdir. Bu fikrlashning eng 
yuqori darajasi aqliy faoliyat bo`lib, unda tahlil va taqqoslash, izohlash, qo`llash, 
tortishuv, faollik, muammolarni hal qilish yoki fikrlash jarayonini baholashga 
alohida e’tibor beriladi. 
I.Agapovning
aytishicha, tanqidiy fikrlash-o`quvchilarda matn bilan ishlash 
malakasini rivojlantirish, ogzaki va yozma nutqning barcha ko`rinishlarini 
egallash, muayyan matn bo`yicha tengdoshlari bilan fikr almashuv (muloqot 
malakalari, guruh bilan ishlash malakalari) ga yo`naltirilgan pedagogik 
texnologiyadir. 
Tanqidiy fikrlash o`quv xonasidagi muhitni o`zgartirib, unga tuskinlik tusini 
berish, mashg`ulotlarni esa o`qituvchi va o`quvchi uchun quvonchga aylantirishdir. 
Bunday texnologiya ko`p fikrlilik va matnni sharhlash nuqtai nazarining ko`pligi 
va bilish jarayonining reflektivligi, madaniyatni zamonaviy tushunish kabi 
g`oyalarga asoslanadi. Shaxs qadriyati g`oyasi va uning rivojlanishi, o`z-o`zini 
anglashi va ro`yobga chiqarishi uchun qulay sharoit yaratishning so`zsiz 
ustuvorligi eng muhim bo`lib hisoblanadi.