To‘lov va hisob-kitob balanslari reja


-jadval Joriy operatsiyalar balansi



Download 360,87 Kb.
Pdf ko'rish
bet10/16
Sana04.02.2022
Hajmi360,87 Kb.
#428930
1   ...   6   7   8   9   10   11   12   13   ...   16
Bog'liq
Tolov Balansi (1)

3-jadval
Joriy operatsiyalar balansi
Tushum
Chiqim
1.
Tovarlar va xizmatlar eksporti
2.
Transfertlar:

chet eldagi investitsiyalardan 
tushum

mazkur davlatdagi chet el 
fuqarolarga to’lovlar (pensiya, 
aliment, sovg’alar, pul o’tkazmalari 
va b.)
3. Chet eldan moliyaviy yordam
1.
Tovarlar va xizmatlar importi
2.
Transfertlar:

mamlakatdagi chet el 
investitsiyasidan kelgan 
daromadlarning to’lanishi

chet elliklarga transfert 
to’lovlari – rezidentlarning chet 
eldan aktivlar sotib olinishi
3. Chet elga moliyaviy yordam
Joriy operatsiyalar qoldig’i +
Joriy operatsiyalar qoldig’i –
Kreditga sotib olingan tovarlar bu yerda aks ettirilmaydi. Savdo balansining aktivligi 
yoki passivligi iqtisodiy ahamiyatga ega va uning talqini davlatlarning jahon xo’jaligida 
tutgan o’rni, hamkorlar bilan aloqalari xarakteri va umumiy iqtisodiy siyosatiga bog’liq. Bir 


qator sanoati rivojlangan mamlakatlar (Yaponiya, Germaniya va boshqalar) uchun savdo 
balansining aktiv qoldig’i xorijda ikkinchi iqtisodiyotni yaratish uchun qo’llaniladi. 
To’lov balansining passiv qoldig’i, odatda, davlatning jahon xo’jaligida mavqeyi zaif 
ekanligini bildiradi. Bu hol valuta tushumlarining tanqisligini sezayotgan rivojlanayotgan 
mamlakatlar uchun ayniqsa xosdir. Sanoati rivojlangan mamlakatlar uchun bu boshqacha 
ma’no kasb etishi mumkin. Masalan, AQSHning savdo balansidagi taqchillik murakkabroq 
tovarlarni ishlab chiqarayotgan uning xalqaro raqobatchilarining (G’arbiy Yevropa, 
Yaponiya, Gonkong, Tayvan, Janubiy Koreya va boshqalar) bozorda faol oldingi o’rinlarni 
egallashi bilan bog’liq, deb tushuniladi. 
– xizmatlar va tijorat xarakteriga ega bo’lgan to’lovlar balansi. Bu balansda quyidagi 
operatsiyalar bo’yicha yuzagi keladigan to’lovlar va tushumlar summasi aks ettiriladi. 
1.
Xorijiy davlatlarda diðlomatik va savdo vakolatxonalarini ochish va ularni saqlash. 
2.
Xorijiy davlat hududida harbiy qismlarni saqlash. 
3.
Sport aloqalari. 
4.
Madaniy aloqalar. 
5.
Xalqaro kreditlarga foiz to’lash va foiz olish. 
6.
Pul o’tkazmalari. 
7.
Ilmiy texnika aloqalari. 
8.
Yuk tashish va jo’natish. 
9.
Boshqa to’lovlar va tushumlar. 
Hozirgi kunda G’arbiy Yevropada 10 mln dan ortiq xorijlik ishchilar mavjud. Ular asosan 
Turkiya, Germaniya, Portugaliya kabi davlatlarning fuqarolaridir. Bu emigrant 
ishchilarning 80 %i Buyuk Britaniya, Fransiya, Germaniya kabi mamlakatlarda ishlaydi. 
Ular ishlab topgan pullarining bir qismini o’z davlatiga jo’natib turadi. 
Bu balans mamlakat nafaqat tovar eksport qilishdan, balki transport, brokerlik, sayyohlik, 
ilm-fan sohasida va boshqa sohalarda boshqa davlat jismoniy va yuridik shaxslariga turli 
xizmatlar ko’rsatishdan va boshqa davlatlar turli subyektlarining xizmatlaridan foydalanish 
mumkinligidan dalolat beradi. Xizmatlar balansida shu xizmatlar bo’yicha valuta tushumlari 
va chiqimlari hisobga olib boriladi. 


Mamlakat savdo balansida salbiy qoldiqqa ega bo’la turib, xizmatlar balansida ijobiy 
qoldiqqa ega bo’lishi mumkin va aksincha. 
Transfert to’lovlari aholi va davlatlarning pul o’tkazmalari, turli hadya va sovg’a-
in’omlarni o’zida aks ettiradi va shu jarayonlar bo’yicha mamlakatga kelib tushuvchi va 
mamlakatdan chiqib ketuvchi valutalar oqimini o’zida mujassamlashtiradi. Bu bo’limga 
yana turli pensiya, stiðendiya, nafaqa kabi to’lovlar, xalqaro yordam, grantlar, subsidiya 
kabilar ham kiradi. 
Kapital bilan moliyaviy operatsiyalar balansi – kapital (qarz, investitsiya, kredit) ning 
mazkur davlatdan chet elga va aksincha chet eldan mazkur davlatga harakatini ifodalaydi. 
Bu balans moddiy va moliyaviy aktivlarni sotish va sotib olish bilan bog’liq kapital oqimini 
aks ettirib, u uzoq muddatli investitsiyalar (to’g’ri va portfel investitsiyalari), qisqa muddatli 
mablag’lar migratsiyasini ham o’z ichiga oladi. 
To’lov balansida to’g’ri va portfel investitsiyalar turkumiga kiritilmagan boshqa 
investitsiyalar, rezervlar, bo’naklar, muddati o’tgan to’lovlar xalqaro valuta fondlarining 
uzoq muddatli kreditlari ham o’z ifodasini topadi. To’lov balansini tuzish jarayonida barcha 
tuzilgan bitimlar, kapital yoki xizmatlar sohasida baholar va vakolatlarning bir xilmasligi, 
turli xato va tashlab ketishlarga yo’l qo’yishga olib kelish mumkin. Shu sabab to’lov 
balansida «Xato va tushib qolishlar» degan modda mavjud bo’lib, unda statistik xatolar, 
qayd etilmagan operatsiyalar inobatga olinadi. 
Odatda, bu modda summasi har yili barqaror, minimal miqdorda bo’ladi. Agar uning 
miqdori sezilarli darajada bo’lsa, u holda bu: 

to’lov balansini tuzish uchun taqdim qilingan tashqi iqti-sodiy aloqalar, savdo 
bo’yicha hujjatlarda xatolar mavjud ekanligidan; 

yoki ro’yxatdan o’tmagan kapital oqimi mavjud ekan-ligidan dalolat beradi. 
To’lov balansining ikki asosiy qismi: joriy operatsiyalar va kapitallar xarajati balansi bir-
biri bilan uzviy bog’liq. Joriy operatsiyalarning taqchilligi tovarlar va xizmatlarni eksport 
qilish tovarlar va xizmatlarni import qilishni to’lashga yetarli emasligini ko’rsatadi. Bu 
taqchillik chetdan yordam (qarz) olish yo’li bilan yoki chetga moliyaviy yoki moddiy 
aktivlarni sotish yo’li bilan moliyalashtiriladi. Oxirgi jarayon esa kapitallar harakati 
balansida o’z ifodasini topadi va aksincha, birinchi balansning ijobiy qoldiqqa ega bo’lishi 


chetdan moliyaviy va moddiy aktivlar sotib olish, ya’ni ikkinchi balans bo’yicha pul 
mablag’lari chetga chiqib ketishini o’zida aks ettiradi. 

Download 360,87 Kb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   6   7   8   9   10   11   12   13   ...   16




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish