Mehnat muhofazasi

Tåkshiruvchi asboblar. 
Tok o‘tkazuvchi qismga tågishdan oldin,
qurilmaning kuchlanishi boshqa qismlardan uzib qo‘yilganda ham, unda
tok kuchlanishini mavjudligini nazorat qilish kårak. Fazalar orasidagi
kuchlanish 230 
V
bo‘lganda 220 
V
ga mo‘ljallangan ko‘chma nazorat
lampadan foydalanish mumkin.
8.9. Elektr tokidan shikastlanganda birinchi tibbiy yordam ko‘rsatish
Odamning elektr toki ta’sirida shikastlanish darajasi ko‘p jihatdan tok
ta’sirida bo‘lgan vaqtiga bog‘liq. Bunda odam, ko‘pincha, tok o‘tayotgan
qismlar tomon engashib, begonalarning yordamisiz o‘zi tok ta’siridan ajrala
olmaydi. Agar tegishli choralar ko‘rilmasa, qisqa muddatdan keyin u halok
bo‘lishi mumkin. Shu sababli, odamni avvalo tok ta’siridan xoli qilish kerak.
Birinchi navbatda, odam tegib turgan elektr qurilma o‘chiriladi, uning
simi kesib tashlanadi yoki izolatsiyalangan dastali asbob, masalan, quruq
dastali bolta bilan chopib tashlanadi. Simlarni chopishda qisqa tutashuv
bo‘lmasligi uchun har qaysi simni alohida-alohida chopib tashlash kerak.
Agar odamni elektr toki ta’siridan qutqarishning ko‘rsatilgan usullarini
amalga oshirishning iloji bo‘lmasa, simlar sun’iy ravishda qisqa tutashtiriladi,
bundan oldin elektr yoy kuydirishiga qarshi ehtiyot choralari ko‘riladi.

---

108
Jabrlanuvchini tok o‘tkazuvchi qismlardan ajratishning barcha hollarida
yordam berayotgan odam o‘zini elektr toki ta’sir etishi ehtimolidan xoli
qilib qo‘yishi kerak. Buning uchun qo‘llarga quruq kiyim o‘rash yoki tok
o‘tkazmaydigan qo‘lqop kiyish, oyoqqa esa rezina kalish yoki boshqa
rezina poyabzal kiyish shart. Quruq taxta, rezina to‘shama yoki quruq
kiyimlar o‘rami ustida turish ham mumkin.
Odamni elektr toki ta’siridan ajratib olishda bitta qo‘l yoki tayoq
bilan ishlash kerak. Jabrlanuvchi tokdan ajratilgandan keyin unga zudlik
bilan birinchi yordam ko‘rsatiladi.
Birinchi yordam choralari jabrlanuvchining holatiga bog‘liq bo‘ladi.
Agar jabrlanuvchi hushidan ketib yoki uzoq vaqt tok ta’sirida bo‘lib, so‘ngra
o‘ziga kelsa, uni tinch holda qo‘yib, tezda shifokor chaqirish zarur. Agar
biror sababga ko‘ra shifokor chaqirishning iloji bo‘lmasa, u holda
jabrlanuvchini zudlik bilan eng yaqin tibbiy markazga olib borish kerak.
Jabrlanuvchida hayot alomatlari ko‘rinmasa, unga sun’iy nafas oldiriladi.
Jabrlanuvchini yerga ko‘mib qo‘yish mutlaqo mumkin emas, chunki bu zararlidir.
Sun’iy nafas oldirishni jabrlanuvchi o‘ziga kelguncha yoki muqarrar
o‘lim alomatlari –murda dog‘lari paydo bo‘lguncha yoki u sovib qolguncha
davom ettirish kerak.
Sun’iy nafas oldirishda jabrlanuvchining tanasi sovib qolishiga yo‘l
qo‘ymaslik, ya’ni uni nam joyda, beton yoki tosh pol ustida qoldirmaslik
kerak. Jabrlanuvchining tagiga biror issiq narsa yozib qo‘yish, uni o‘rash va
iloji boricha isitish zarur, buning uchun tanasi va oyoqlariga kuydirmasligi
uchun o‘ralgan issiq suvli butilka, issiq g‘isht yoki tosh qo‘yiladi. Bu ishlarni
sun’iy nafas oldirishni to‘xtatmagan holda, jabrlanuvchi nafas chiqarayotgan,
ya’ni yordam beruvchining qo‘llari 2-3 sekund bo‘shagan vaqtda qilish kerak.