Manaviyat asoslari Lotin pv doc

 
 
Bugungi kunda diniy ekstremizm va terrorizmga qarshi kurash 
jahon hamjamiyati uchun eng dolzarb masalaga aylandi. Shu 
jumladan, bizning yurtimizda ham bu kabi ishlarni amalga 
oshirmoqchi bo‘lganlarga qarshi qat’iy kurash olib borilmoqda. Bu 
kurashning mohiyati, jumladan, hozirgi vaqtda ko‘z o‘ngimizda 
dunyoning geopolitik, iqtisodiy va ijtimoiy, axborot-kommunikatsiya 
manzarasida chuqur o‘zgarishlar ro‘y berayotgan, turli mafkuralar 
tortishuvi keskin tus olayotgan bir vaziyatda, barchamizga ayonki, 
fikrga qarshi fikr, g‘oyaga qarshi g‘oya, jaholatga qarshi ma’rifat 
bilan kurashish har qachongidan ko‘ra muhim ahamiyat kasb 
etmoqda. 
Xo‘sh, jaholatning o‘zi nima? U qanday ko‘rinishlarda namoyon 
bo‘lmoqda? Jaholat - arabcha «jahila» fe’lining o‘zagi bo‘lib, bilmas-
lik ma’nosini anglatadi. Islom dinidan oldingi davrni «johiliyat davri» 
deb atalishining sababi ham shunda. Kishilar bilimsizligi, johilligi 
tufayli qiz bolalarni tiriklay ko‘mganlar, ayollarni odam o‘rnida 

---

183
ko‘rmaganlar, ularning hech qanday haq-huquqlari bo‘lmagan. Islom 
dini kelgach, jaholat o‘rnini ma’rifat egalladi. U ayol-qizlar sha’nini 
ko‘tardi, uch qiz tarbiyalab, ularni turmushga bergan ona jannatiy 
bo‘lishi, jannat onalar oyog‘i ostida ekanini baralla aytdi. Kishilar 
ma’rifatli bo‘la boshladilar. 
Afsuski, bugungi kunda ham jaholat turli ko‘rinishlarda o‘zligini
namoyon qilmoqda. Shulardan biri, diniy bilimsizlikdir. Diniy savodi 
past bo‘lgan kishilar o‘zlarini islom dinining jonkuyarlari qilib 
ko‘rsatuvchi, aslida esa, hokimiyatni egallashni maqsad qilib qo‘ygan 
turli oqim vakillarining quruq va’dalariga aldanib qolmoqdalar, hatto, 
o‘zlarini qurbon qilishgacha yetib bormoqdalar. Bunday mudhish 
oqibatlarni keltirib chiqaruvchi bilimsizlikning oldini olishga 
davlatimiz katta e’tibor qaratayotganini ta’kidlash zarur. Haqiqiy 
diniy bilim olaman deganlarga keng imkoniyatlar yaratilgani - o‘rta 
maxsus islom bilim yurtlari, Toshkent islom istituti va Toshkent islom 
universiteti kabi o‘quv yurtlari faoliyat ko‘rsatayotgani ham jaholatga 
qarshi ma’rifat bilan kurashish borasida aniq amaliy ishlar 
qilinayotganining yorqin ifodasidir. 
Johillik ham mutaassib oqimlarning g‘arazli niyatlarini amalga 
oshirishiga zamin yaratadigan omillardandir. Respublikamiz hududiga 
yashirin tarzda olib kirilayotgan ekstremistik ruhdagi adabiyotlar, 
tarqatilayotgan varaqalardan ta’sirlanayotgan va to‘g‘ri yo‘ldan ada-
shayotganlarning borligi ham buni tasdiqlaydi. 
Yuqorida qayd etilgan holatlar ham jaholat og‘ir oqibatlarni 
keltirib chiqarishini ko‘rsatadi. Shunday ekan, odamlar ongi va qal-
bida ma’rifatning mutlaq ustuvor bo‘lishiga erishish, kishilar tafak-
kurini boyitish, ularda sog‘lom va sobit e’tiqodni shakllantirish uchun 
kurash, bu yo‘ldagi nazariy va amaliy ishlarning hozirjavobligini 
ta’minlash, ta’sirchanligini oshirish dolzarb vazifalardan biri bo‘lib 
qolaveradi. Zero, Yurtboshimiz ta’kidlaganlaridek, odamning o‘z 
mustaqil fikriga, sobit e’tiqodiga, o‘zi tayanib yashaydigan hayotiy-
milliy qadriyatlar, shakllangan dunyoqarash va mustahkam irodaga 
ega bo‘lishi har turli mafkuralarning bosimi, ularning goh oshkora, 
goh pinhona ko‘rinishdagi tazyiqlariga bardosh berishining asosiy 
sharti hisoblanadi. 
Yaqin o‘tmishda namoz o‘qish, diniy marosimlarni o‘tash 
taqiqlangan edi. Masjidlar, aziz-avliyolarning ziyoratgohlariga qulf 
urilgan, odamlarning uylaridagi Qur’on, Hadis, turli diniy adabiyotlar 

---

184
terib olinib, yoqib yuborilgan edi. Mana buni «johiliya», nodonlik 
desa bo‘ladi. Qanchadan-qancha odamlarimiz hozirgi emin-erkin 
kunlarni qumsab, ammo ko‘rolmay, armon bilan o‘tib ketdilar. Shu 
bois biz mustaqillik keltirgan ne’matlar uchun har qancha
shukronalar aytsak arziydi. Mustaqillik tufayli islomiy qadriyatlar 
tiklandi, iymon e’tiqodimiz o‘zimizga qaytdi. Bu savobli, ezgu 
ishlarni amalga oshirishga Prezidentimiz bosh bo‘ldi. Prezidentimiz 
ma’naviyat va ma’rifatga oid ma’ruza va asarlarida islom dinining 
ma’naviy-axloqiy, ma’rifiy tarbiyadagi yuksak roli, o‘rni, ahamiya-
tini muntazam uqtirib kelmoqdalar.
Xususan, bu masalalarga Prezidentimizning «Istiqlol va 
ma’naviyat» to‘plami, «O‘zbekistonning siyosiy-ijtimoiy va iqtisodiy 
istiqbolining asosiy tamoyillari», «O‘zbekiston iqtisodiy islohotlarni 
chuqurlashtirish yo‘lida», «O‘zbekiston XXI asr bo‘sag‘asida: 
xavfsizlikka tahdid, barqarorlik shartlari va taraqqiyot kafolatlari», 
«Olloh qalbimizda, yuragimizda», «Ozod va obod Vatan, erkin va 
farovon hayot pirovard maqsadimiz» kabi asar va risolalaridan javob 
topishimiz mumkin. 
Islom Karimov «Fidokor» gazetasi muxbiri savollariga bergan 
javobida «Milliy qadriyatlarimizning shuncha zamonlar osha bezavol 
yashab kelishiga sabab – avvalo, muqaddas dinimiz hisobidan»,
1
- 
degan edi. Bu holat xalqimizga, xususan yoshlarimizga milliy g‘oyani 
singdirishga islomi olamidan oqilona foydalanishni taqozo etadi. 
Ana shularni hisobga olgan holda mustaqil mamlakatimizda 
islom dinining boy ma’naviy va madaniy qadriyat sifatidagi katta im-
koniyatlaridan foydalanish maqsadida ulkan ishlar amalga oshiril-
moqda. Avvalo, aziz-avliyolar yotgan maqbaralar, masjidlar ta’mir-
landi, yangilari barpo etildi. Ramazon va Qurbon hayitlari dam olish 
kuni deb e’lon qilindi. Har yili minglab fuqarolarimizning haj va um-
ra ziyoratiga borib kelishlari uchun imkoniyat va sharoit yaratib 
berildi. 
Insonning ko‘plab xususiyatlari tug‘ma bo‘lsa, mafkuraviy 
immunitetni shakllantirib borish ijtimoiy-siyosiy hayotiy ehtiyoj 
sanaladi. Chunki kuchli mafkuraviy immunitetga ega shaxs har 
qanday oshkora yoki pinhona ko‘rinishdagi mafkuraviy tazyiqlarga 
bardosh bera oladi. Yoshlarimiz doimo va har on ogoh va yana ogoh, 
1
Каримов
И
.
А
. 
Озод
ва
обод
Ватан
, 
эркин
ва
фаравон
ҳаёт
– 
пировард
мақсадимиз
. 
Асарлар
8-
жилд
. 
Т
.: 
Ўзбекистон
2000. 503-
бет
. 

---

185
sergak bo‘lishlari zamon talabi. Buning uchun yoshlarimiz ongiga
mustaqillik g‘oyasini chuqur singdirishimiz lozim. Toki ular milliy 
ildizlari baqquvvat, dunyoni chuqur anglaydigan, zamon taraqqiyoti 
bilan baravar qadam tashlaydigan insonlar bo‘lib etishsin. Ana shunda 
johil aqidaparastlarning «da’vati ham, axloqni rad etadigan, biz uchun 
mutlaqo begona g‘oyalar ham ularga o‘z ta’sirini o‘tkaza olmaydi. 
Prezidentimizning «Turkiston-press» axborot agentligi muxbiri-
ning savollariga javoblarida ta’kidlaganlaridek, «O‘sha mudhish 
voqealar munosabati bilan Oliy Majlisda bo‘lib o‘tgan hukumat 
yig‘ilishida men yoshlarimizni hech kimning qo‘liga berib qo‘ymay-
miz, degan qat’iy fikrni bildirgan edim. Shu fikrni rivojlantirib 
aytamanki, men O‘zbekiston rahbari sifatida qandaydir yovuz kuchlar 
muqaddas islom dinimizni, ota-bobolarimiz e’tiqodini, musulmon 
fuqarolarimizni tahqirlashiga, jamiyatimiz hayotiga xavf tug‘dirishiga 
hech qachon yo‘l qo‘ymayman»
1
. 
Prezidentimiz aytganlaridek har birimiz hamisha, har soniyada
ogoh bo‘lishimiz lozim. Bu mustaqil yurt fuqarolarining muqaddas 
burchi bo‘lmog‘i lozim. «...muqaddas dinimiz sha’niga dog‘ tushir-
moqchi bo‘lgan, undan g‘arazli siyosiy maqsadlarda foydalanishni 
istaydigan kimsalar va kuchlar bilan hech qachon murosa qilolmay-
miz».
2
Har bir fuqaro shuni anglab yetishi kerakki, O‘zbekistonning 
ijtimoiy-iqtisodiy taraqqiyotida o‘ziga xos va mos yo‘li bo‘lgani kabi 
madaniy-ma’naviy rivojlanishida ham o‘z yo‘li bor. Bu o‘ziga
xoslikni dinga, diniy qadriyatlarga munosabatlarimizda, ulardan 
ma’naviy tarbiyada foydalanishimizda ham ko‘rishimiz mumkin. 
Bu yo‘l Prezidentimiz asarlarida bayon qilib berilgan. Uning 
mohiyati, mo‘tadil dindorlik, islom ma’rifatini rivojlantirish, ichki 
botiniy olamni poklab, Allohni dilda saqlab, aqlu tafakkur, ilmu urfon 
bilan kamolot sari borish, o‘z merosiy qadriyatlarimiz va dunyoviy 
ilmni egallab, zamon bilan hamohang olg‘a borish. Mustaqillik 
bergan hidoyat yo‘lini turli yot unsurlardan asrash, ularga berilmaslik, 
ularning kirib kelishiga yo‘l qo‘ymaslik lozim. Taraqqiyot yakdillik, 
fidoiylik va umummilliy g‘oyalarimizning moddiy kuchga aylanishi-
dadir. 
1
Каримов
И
.
А
. 
Биз
келажагимизни
ўз
қўлимиз
билан
қурамиз
. 
Асарлар
тўплами
. 7-
жилд
. 
Т
.: 
Ўзбекистон
1999. 353-354 
бетлар
. 
2
Каримов
И
.
А
. 
Озод
ва
абод
Ватан
, 
эркин
ва
фаровон
ҳаёт
-
пировард
мақсадимиз
. 
Асарлар
тўплами
8-
жилд
. 
Т
.: 
Ўзбекистон
2000. 342-
бет
. 

---

186