O`zbekiston respublikasi oliy va or`ta maxsus ta`lim vazirligi

Psixologik himoya
– shaxs yaxlitligiga tahdid soluvchi, nizolilar bilan bog‘liq bo‘lgan salbiy 
kechinmalarni kamaytirishga yo‘naltirilgan mexanizmlar tizimi. Psixologik himoya shaxs tomonidan 
psixologik noqulaylik, «Men-obrazi»ga tahdid soluvchi kechinmalarni bartaraf etish va ushbu 
vaziyatlarga tegishli bo‘lgan darajada saqlash uchun qo‘llaniladigan boshqarish tizimini tashkil qiladi.[2] 
«Himoya mexanizmlari» tushunchasi Z. Freyd tomonidan asabiy holatlarga olib kelishi mumkin 
bo‘lgan nizolilarda «Ego» qo‘llaydigan usulni umumiy holda belgilash uchun kiritilgan edi. Klinika 
amaliyotida u o‘zi va olam bilan kelisha olmagan odamlarga juda ko‘p marotaba duch kelgan. Ular 
irratsional harakatlarni amalga oshirib, nomutanosib fikrlarni ifoda etgan holda, idrok qilish 
illyuziyalarini namoyish qilganlar, bularning barchasi aniqlik kiritishni talab etardi. SHularga o‘xshash 
reaksiyalar tashhislarda rasmiylashtirilgan edi. Bunday tashhislar sog‘lom insonlarda ham aniqlangan edi. 

---

116 
Bunday holatni tushuntirib berish uchun Z. Freyd 1884 yilda «psixologik himoya» tushunchasini kiritdi, 
bu tushunchani anglanmagan intilishlar va ijtimoiy talablar (cheklovlar) o‘rtasidagi nizolilarni hal 
etishning shakli sifatida talqin etdi. Uning qizi Anna Freyd o‘zining «Men va himoya mexanizmlari» 
nomli ilmiy ishida, otasining nazariyasini rivojlantirib, Ego-himoya mexanizmlari anglanmagan 
bo‘lishini va ular «ichki sezgining talablarini inkor etishini» ta’kidlagan edi.
1
[3] 
Hozirda psixologik himoya shaxs nazariyalarining barchasida, insonga nisbatan turli 
yondoshuvlarda tan olinadi va ta’riflanadi. Himoya mexanizmlari yoki psixologik himoya, - bu 
insonning o‘zini noxush kechinmalar, qalb jarohatlari va xavotirlardan himoya qilishda qo‘llaydigan, 
unga xos bo‘lgan va umuman anglanmaydigan tizimli harakatlar. 
Tadqiqotlarga ko‘ra, odamlar shaxsiy sifatlari baholanishlari orasidan o‘zlarining baho berishlari 
bilan mos tushadiganlarini yodda saqlab qoladilar. Shu tarzda ular o‘zlariga bo‘lgan hurmatlarini 
yo‘qotmagan, ko‘z oldimizda obro‘imizni tushirmagan xolda xatoliklar va omadsizliklarning sababini 
tushuntirishga harakat qiladilar. Xuddi mana shuning uchun ham inson ruhiyati himoya mexanizmlari 
bilan qurollandi. Ular tashqaridan kelayotgan axborotlarni saralab, faqatgina insonning ichki olami – 
«Men-konsepsiyasi»ning yaxlitliligini saqlashga xizmat qiladiganlarini o‘tkazadilar.
Shunday qilib, himoya mexanizmlari insonlar uchun juda muhim bo‘lgan ikki xususiyatga 
egadirlar: 
- voqelikni inkor etadilar, buzib ko‘rsatadilar yoki parchalaydilar; 
- anglanmagan holda, ya’ni, avtomatik tarzda va tez ta’sir ko‘rsatadilar. 
Psixologik himoyalarni tasniflashga nisbatan bir necha xil yondoshuvlar mavjud. Ularni