Yer usti transport tizimlari

4.2 IYOD lar nadduvi va dvigatelning quvvatnni oshirish usullari. 
Dvigatelning litrli quvvati formulasidan uning qanday faktorlarga bog‘lik ekanligini 
ko‘rish mumkin. Literli quvvat asosan n, ήν, ρo, τ larga bog‘liqdir. Literli quvvatni 
aylanishlar chastotasi hisobiga oshirish eng qulay bo‘lib, bunda dvigatelning 

---

45 
solishtirma massasi va o‘lchamlari kapmayadi. Aylanishlar chastotiasi oshishi bilan 
sikl davomidagi issiqlik yo‘qotishlar kamayadi, chunki ish jismining silindr devoriga 
tegish vaqti kam bo‘ladi. Natijada ishlatilgan gazlarning issiqligi katta bo‘ladi va 
bunday dvigatellarda nadduv qo‘llashga katta imkoniyat bo‘ladi. Bundan tashqari , 
sovutish tizimiga berilayotgan issiqlik kamayadi va dvigatel yaxshi ishlaydi. 
Aylanishlar chastotasini oshishi politropa ko‘rsatkichi n1 hamda siqish 
protsessi oxiridagi temperatura va bosimning oshishiga olib keladi. Natijada 
yonuvchi aralashma yonish protsessiga yaxshi tayyorlanadi va alangalanishning 
kechikish davri kamayadi. Dizellarda esa bundan tashqari , purkash bosimi oshishi 
natijasida yonuvchi aralashma mayda zarrachalarga parchalanib, yonish protsessi 
to‘la ketadi. Lekin dvigatelda mexanik yo‘qotishlar ortadi va silindirni ishlatilgan 
gazlardan tozalash qiyinlashadi. Dizellarda yonilg‘ini purkash davri uzayib ketadi va 
yonish protsessi kengayish yo‘lida amalga oshib, uning effektivligi pasayadi. 
Mexanik isroflarni kamaytirish maqsadida porshen yo‘li kichik bo‘lgan S/D<1 
dvigatellar ishlab chiqarish maqsadga muvofiqdir. Karbyuratorli dvigatellarda asosan 
S/D≤ 1 qo‘llaniladi. 
Aylanishlar chastotasi oshirilgan dvigatellarning afzalliklari qo‘yidagilardan 
iborat: katta kesim yuzali klapan o‘rnatib to‘ldirish koeffitsiyenti kattaloshtiriladi; 
sovitish tizimiga issiqlik kam o‘tadi; mexanik isroflar kam bo‘ladi. Demak, 
aylanishlar 
chastotasining 
oshishi 
yonish 
protsessining 
borishi 
bilan 
chegaralanmaydi. Kelajakda esa aylanishlar chastotasining oirilishi ustida ishlar olib 
borilayapti.