Fanidan 3-курс талабалари учун tuzuvchilar

Egey yoki Krit-Miken san’ati. 
Antik madaniyati uzoq vaqt davomida rivojlanib bordi. Uning rivojlanishida 
Peloponies yarim oroli va Egey dengizidagi ko„pgina orollarda, Kichik Osiyoning g„arbiy 
sohillarida eramizdan avalgi III-II minginchi yillarda yashagan qabilalar madaniyati 
muhim rol o„ynadi. Antik dunyoning eng qadimgi tarixi “egey” yoki “krit-miken” 
madaniyati bilan boshlanadi. Bu madaniyat yodgorliklarining dastlabki arxeologik 
kashfiyotlari Mikena va Kritda topilganligi va mo„lligi tufayli bu san‟at adabiyotlarida 
ba‟zan krit-miken san‟ati, deb ham yuritiladi. Egeyo madaniyatining eng gullagan davri 
eramizdan avvalgi 2000 yillarga to„g„ri keladi. Bu davrda hashamatli me‟morchilik 
kompozitsiyalari, podsho saroylari, tasviriy va amaliy-dekorativ san‟at namunalari 
yaratilgan. SHunday nodir yodgorliklardan biri ingliz arxeologi A.Evans tomonidan 
Kritdan topilgan Knoss saroyining qoldiqlaridir.
Knoss saroyida ustunlardan keng foydalanilgan. Tosh tagkursiga o„rnatilgan 
yog„ochdan ishlangan ustunlar Knoss saroyining tepa tomonini ko„tarib turish uchun 
ishlatilgan. Bu ustunlar o„ziga xos xususiyatlarga ega bo„lib, ular pastga tomon torayib 
borgan. Saroy devorlariga suratlar ishlangan, pollari esa bejirim naqshlar bilan bezatilgan.
Knoss saroyida ayol tasviri yaxshi saqlangan. Arxeologlar uni “Parijlik ayol” deb 
nomlaganlar. U shaffof materiallardan to„qilgan libos kiyib olgan. Ayol boshi yon 
tomonidan ishlangan, ko„zi esa old tomondan tasvirlangan. Monumental haykaltaroshlik 
belgisi bu erda uchramaydi. Lekin amaliy-dekorativ haykaltaroshlik va zargarlik san‟ati 
borasida kritliklar nodir yodgorliklar qoldirganlar. Ular toshtaroshlikda juda mohir bo„lib, 
toshdan vazalar ishlaganlar, nafis bo„rtma tasvirlar yaratganlar. Ayniqsa, turli dengiz 
hayvonlarining bo„rtma tasviri diqqatni tortadi.
Eramizdan avvalgi XIV asrga kelib, Krit madaniyati inqirozga yuz tutdi. Endilikda 
Egey madaniyatining markazi grek materigiga - Peloponnes yarim oroliga va undagi 

---

Mikena, Tirinf manzillariga ko„chdi. Bolqon yarim orolining janubida, Egey dengizi 
orolarida va Kichik Osiyoning o„arbiy sohillarida yashagan axeyaliklar bu yangi 
madaniyat taraqqiyotini belgiladilar. Bizgacha Mikena va Tirinfdagi baland tepaliklar 
ustiga qurilgan qal‟alar, qo„rg„onlar etib kelgan. Ular eramizdan avvalgi XIV-XIII asrlarda 
qurilgan. Bu qo„rg„onlarning devorlari og„irligi 5-6 tonna keladigan toshlardan qurilgan 
bo„lib, devorning qalinligi 6-10 m. hatto undan ham ortiq bo„lgan. Masalan, Tirinf 
qo„rg„oni devorining qalinligi 17,5 m. bo„lgan. Devor ichi bo„shliq bo„lib, u erda xazina, 
oziq-ovqat, qurol-aslaha saqlangan.
Tirinfdagi akropol sodda, atrofi qalin devor bilan o„ralgan bo„lib, uning uch 
darvozasi bo„lgan.
Mikena me‟morchiligida darvoza qurilishiga katta e‟tibor berilgan. Mikena 
qo„rg„onining markaziy darvozasi “SHerlar darvozasi” deb nomlangan. Darvoza atrofi 
yaxlit katta toshlardan qurilgan. Tepasiga ustunlarni ushlab turgan ikki sherning bo„rtma 
tasviri ishlangan. Bu ustun Mikena podsholari qudrati va birligining ramzi bo„lgan. Tirinf 
va Mikena saroylarining devorlari ganch bilan ishlanib, devoriy suratlar bilan bezatilgan. 
Mikena rassomlari ov manzaralari, ayniqsa, jang manzaralarini tasvirlashni sevishgan. 
Tirinf, Mikena devoriy suratlari Krit san‟atkorlarining asarlaridan badiiy jihatdan 
bo„shligi, figuralarining bir muncha statikligi, chizilgan suratlarning birmuncha quruqligi 
bilan ajralib turadi. Eramizdan avvalgi XII asr o„rtalarida Bolqon yarim orollarining 
shimolidan janubga tomon siljiy boshlagan doriy qabilalarining Egey orollaridagi 
davlatlarni bosib olishi Peloponesdagi egey madaniyatini tugashiga sabab bo„ldi. Lekin 
uning keyingi ellin madaniyatiga ta‟siri kuchli bo„ldi.
Elladaliklar Egey madaniyatining eng yaxshi yutuqlarini o„zlashtirdilar. Ular Krit-
Miken diniy-mifologik tushunchalarini qabul qildilar. Kulolchilik, mayda plastika san‟ati 
an‟analari Ellada san‟ati taraqqiyotida davom ettirildi.