www.ziyouz.com kutubxonasi
251
ham pista po‘chog‘iday kichik ko‘rinadi. Akbar umrida birinchi marta dengiz kemasiga
tushib, ota-bobolari ko‘rmagan Kambey ko‘rfazida sayr qildi va Goa oroligacha suzib
bordi. Bu yerda u dengiz hokimlari bo‘lib olgan farangi portugallarning cherkovlarini kirib
ko‘rdi. Portugallarning kemalari hind kemalaridan yirikroq va qudratliroq edi. Goani
o‘zlariniki qilib olgan va dengiz yo‘liga xo‘jayinlik qilib yurgan farangilar Akbarga iltifot
ko‘rsatgan bo‘lib, uni eng katta kemalarida sayr qildirmoqchi bo‘lishdi.
— Men hind kemasida suzishni afzal ko‘rurmen!— dedi Akbar va Goaning portugaliyalik
hokimidan tarjimon orqali so‘radi: — Bu yerda ilgari hind ibodatxonalari, muslim
masjidlari bormidi?
— Bor edi.
— Hozir nechun ko‘rinmaydir?
— Chunki... aholi bari cherkovga boradigan katoliklardir.
— Qachondan beri? Asrlar davomida Goada hindlar bilan muslimlar yashab kelar edi-ku.
Ularni farangilarning Albukerka degan amiralbahri qirib tashlagani rostmi?
— Hammasini emas... bir qismi... katolik diniga o‘tgan...
— Demak, farangilar hindi-yu muslimlarni zo‘ravonlik bilan o‘z dinlariga o‘tkazmoqdalar!
Balki sizlar butun Hindistonni zo‘ravonlik bilan bosib olmoqchidirsizlar?!
— Zinhor undoq emas, hazrati oliylari! Biz sizdek ulug‘ podshohni hurmat qilurmiz...
Hind xalqi bilan ham hamkorlik qilmoqchimiz.
— Ayting-chi, janob hokim, rasmiy hujjatlarda sizning lavozimingiz ne tavr aytilur? —
so‘radi Akbar.
Goa hokimi Portugaliya qirolining Hindiston bo‘yicha noibi hisoblanardi. Rasmiy
hujjatlarda bu hokim «Hindiston vitse-qiroli» deb ulug‘lanardi. Hokim buni ochiq aytsa,
butun Hindistonga da’vo qiladigandek ko‘rinishini sezdi-yu, gapni burdi:
— Kamina Portugaliya qirolining Goa orolidagi noibimen...
— Faqat Goa emas, janob noib, sizni butun Hindiston yerlariga xo‘jayin tayinlab farmon
chiqarilganidan biz xabardormiz! Qirolingizga shuni ma’lum qilingki, Hindiston —
mustaqil davlat, uning o‘z podshosi bor. Hindistonga noib kerak bo‘lsa, uni Farangiston
qiroli emas, biz o‘zimiz tayinlagaymiz!
— Bu so‘zlaringizni qirol hazratlariga albatta yetkazgaymiz. Biz sizning mustaqilligingizni
hurmat qilurmiz!
— Ammo ba’zi farangilar bizning ichki ishlarimizga aralashmoqdalar... Hatto bizga qarshi
suiqasd qilgan bir telbaning uyidan farangi to‘fangi topildi... Hozir bizda ham to‘fang-u
zambaraklar ko‘p. Ogohlantirib qo‘ymoqchimizki, yana shunday ishlar takror bo‘lsa,
bizning zambaraklar sizlarga qarshi otilmog‘i ham mumkin!
Akbarning aytganini qila oladigan odam ekanini biladigan Goa hokimi tashvishga tushib:
— Biz siz bilan tinch-totuv yashashni istaymiz, hazrati oliylari! — dedi. — Agar suiqasdga
qatnashgan odam Goada bo‘lsa uni tutib berishga tayyormiz!..
Akbar vazir Jamilga ishora qildi. Vazir Jamil qo‘ynidan qog‘oz olib, Po‘lat vasvas va ba’zi
guvohlarning aytishicha, o‘sha to‘fangni Alvaro Pakavira degan keksa odam Dehliga olib
borgani haqida axborot berdi.
Goa hokimi yonidagi mulozimlaridan nimanidir so‘radi-da, tez Akbarga yuzlandi:
— Alvaro Pakavira yaqinda po‘rtana paytida dengizga cho‘kib halok bo‘lmishdir... Agar
hazrati oliylariga yomonlik qilgan bo‘lsa, unga qasos qaytgani shu! minba’d biz Hindiston
bilan faqat yaxshi aloqalar qilish niyatidamiz. Din-u millat ayirmasdan bordi-keldi
qilaylik! Agar siz hazrati oliylari, lozim ko‘rsangiz, bizga elchilar yuboring. Biz
elchilaringizni o‘z kemalarimizda Portugaliyaga, o‘z qirolimiz huzuriga olib borishga,
so‘ng qaytarib olib kelishga tayyormiz.
Bu gaplar Akbarni xiyol yumshatdi. U Portugaliyaga elchi yuboradigan bo‘lib Goa hokimi
Humoyun va Akbar – Avlodlar dovoni (roman). Pirimqul Qodirov
Do'stlaringiz bilan baham: |