A ashirov, sh. Atadjanov

III.4. 0 ‘zbek xalqining shakllanish jarayoni
0 ‘zbekiston Respublikasi aholisining asosiy qismini o'zbeklar 
tashkil etadi. 0 ‘zbeklar faqat 0 ‘zbekistondagina emas M arkaziy 
Osiyodagi eng ko‘p sonli xalq hisoblanadi. M arkaziy Osiyo
1 Asqarov A. 0 ‘zbek xalqi etnogenez va etnik tarixining ba’zi bir nazariy
va ilmiy metodologik asoslari / / 0 ‘zbekiston tarixi. 2002. — №4.
96

---

aholisining 35% ni o'zbeklar tashkii etadi. 0 ‘zbekistonda (20 
mln 800 m ing, 2005-yil), T ojikistonda (1.2 m ln. ziyod), 
Qirg‘izistonda (550-600 ming), Q ozog‘istonda (332 ming), 
Turkm anistonda (320-330 ming) o'zbeklar yashaydi. Bundan 
tashqari, Afg‘onistonda (2,5 mln.dan 4 mln.gacha), Rossiya (123 
ming, 2002y.), Saudiya Arabistonida (550-600 m ing,), Xitoy 
Xalq Respublikasining Sinszyan - U yg'ur avtonom rayonida 
(13,7 m ingdan ortiq), qolaversa, Turkiya, G erm aniya, AQSh 
kabi uzoq xorij mamlakatlarda ham o ‘zbeklar yashaydilar. Rasmiy 
ma’lumotlarga ko‘ra o ‘zbeklarning umumiy soni 25 mln. dan ortiq 
(2000 y.). 0 ‘zbeklarning yosh tarkibi ancha navqiron bo ‘lib, 
1989-yilgi m a’lumotlarga ko‘ra 15 yoshgacha bo ‘lganlar um um iy 
aholining 44% ni, 15 yoshdan 60 yoshgacha bo ‘lganlar 51% ni, 
60 yosh va undan keksalar atigi 5% ni tashkii qilgan.
0 ‘zbeklar alo h id a etnik jam o a (elat) b o ‘lib, M arkaziy 
Osiyoning m arkaziy viloyatlari — M ovarounnahr, X orazm , 
Yettisuv va qisman Sharqiy Turkistonning g'arbiy m intaqalari 
hamda Janubiy Turkistonda shakllangan. 0 ‘zbek xalqining asosini 
hozirgi 0 ‘zbekiston hududida qadim dan o ‘troq yashab, sun’iy 
sug‘orm a deh q o n ch ilik bilan shug‘ullanib kelgan m ahalliy 
so‘g‘diylar, baxtarlar, xorazmiylar, farg‘onaliklar, sak-massa- 
getlar, qang‘lar kabi etnik guruhlar tashkii etgan. Shuningdek, 
Janubiy Sibir, Oltoy, Yettisuv, Sharqiy Turkiston ham da Volga 
va Ural daryosi b o ‘ylaridan kelgan etnik kom ponentlar ham 
o ‘zbeklar 
etnogenezida
ishtirok etganlar. Bu qabila va elatlar aso­
san turkiy va sharqiy eroniy tillarda so‘zlashganlar.
Keyingi yillarda arxeolog olimlar